હમણાં ગયાં અઠવાડિયે એક વાચક આયેશાએ મને એક સવાલ પૂછ્યો હતો.

“1.Can you please let us know the key differences in the life styles of an OZ/perth and SF.

2.Health Systems

3. Kids education

4. Income levels and savings”

તો આ રહ્યો તેમનાં સવાલોનો જવાબ બીજી કેટલીક અગત્યની વ્યવહારિક માહિતી સાથે.

રેન્ટ અને પ્રોપર્ટીનાં ભાવો

ઓસ્ટ્રેલિયામાં આંતરિક રીતે પણ પર્થ, સિડની અને મેલ્બર્નની જીવનશૈલીમાં ઘણો ફર્ક છે. (Sorry બ્રિસ્બેનની મને ખબર નથી.) પર્થમાં જીવનજરૂરિયાતની વસ્તુઓ સિડની અને મેલ્બર્નનાં પ્રમાણમાં ઘણી મોંઘી છે. પણ, સામે પર્થનાં રેન્ટ અને પ્રોપર્ટીનાં ભાવ સિડની કરતાં થોડાં ઓછાં છે અને મેલ્બર્ન કરતાં થોડાં વધુ.

સાન ફ્રાન્સિસ્કો અને બાકીનાં અમેરિકાની વાત કરું તો સાન ફ્રાન્સિસ્કો બે એરિયા અને ન્યૂ યોર્ક રહેવા અને જીવવા માટે અમેરિકાનાં સૌથી મોંઘા શહેરો છે. પર્થમાં સિટી સેન્ટરમાં ૨-બેડરૂમનાં શેર-હાઉઝમાં એક વ્યક્તિ માટે એક રૂમનું ભાડું દર મહિને લગભગ  $૧૯૦૦-$૨૦૦૦માં પડે. સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં શહેરનાં મધ્યમાં એક વ્યક્તિ માટે એક સ્ટૂડિયો અપાર્ટમેન્ટ ૨૦૦૦થી ૨૩૦૦માં પડે. પર્થમાં સિટી સેન્ટરમાં બે બેડરૂમનાં અપાર્ટમેન્ટનું ભાડું લગભગ $૪૦૦૦ થી $૪૫૦૦ જેટલું હોય છે તો અહીં સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં પણ બે બેડરૂમનાં અપાર્ટમેન્ટ ઓછામાં ઓછાં $૪૫૦૦માં પડે. પર્થમાં ૩-૪ વ્યક્તિનાં શેર-હાઉઝમાં રહેવા જાઓ તો રેન્ટ લગભગ ૧૦૦૦-૧૨૦૦ જેવાં થઇ જતાં હોય છે. પણ, સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં વ્યવસ્થિત કનેક્ટેડ ડીસ્સ્ટ્રીક્ટમાં શેર-હાઉઝમાં પણ વ્યક્તિદીઠ રેન્ટ તો ૧૫૦૦-૨૦૦૦ જેટલું જ રહે છે.

અહીં એક અગત્યનો ફર્ક એ છે કે, પર્થમાં સિટી સેન્ટર એટલે બેથી ત્રણ કિલોમીટરની પેરિફેરીનો વિસ્તાર. સિટી સેન્ટરથી ફક્ત ૮-૯ કિલોમીટરનાં અંતરે આવેલાં સબર્બમાં તરત જ ભાવ થોડાં પડી જાય. સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં એવી સુવિધા નથી. અહીં આખાં મેટ્રોપોલિટન એરિયામાં રેન્ટ લગભગ સરખાં જેવાં જ રહે છે. શહેરનાં મધ્યથી ખૂબ દૂર આઉટર રિચમંડ વગેરેનાં ભાવ થોડાં ઓછાં છે પણ સામે ત્યાંથી સિટી સેન્ટરમાં આવતાં લગભગ ૪૫ મિનિટ જેટલો સમય લાગે.

પ્રોપર્ટી ખરીદવાની હોય તો પર્થમાં ૫૦૦,૦૦૦ થી ૬૦૦,૦૦૦ વચ્ચે સારા સબર્બમાં સિટી સેન્ટરથી ૮-૯ કિલોમીટર જેવાં અંતરનાં વિસ્તારમાં ૨થી ૩ બેડરૂમનાં ઘર કે અપાર્ટમેન્ટ આરામથી મળી જાય. અહીં એક બેડરૂમનાં અપાર્ટમેન્ટનાં ભાવ પણ ૮૦૦,૦૦૦થી ૯૦૦,૦૦૦ની રેન્જમાં શરુ થાય છે. વ્યવસ્થિત સાઈઝ/સ્ટાઈલનાં ઘર તો ઓછામાં ઓછાં એક મિલિયનથી. જો કે, આ તકલીફ ફક્ત સાન ફ્રાન્સિસ્કો અને ન્યૂ યોર્કમાં જ છે. ઓસ્ટીન, ફીનીક્સ જેવાં સેકન્ડ ટીયરનાં શહેરોમાં અને ઈસ્ટ કોસ્ટનાં લગભગ બધાં જ સારા શહેરોમાં સારાં સ્થળે સારા ઘરોનાં રેન્ટ દર મહિને ૭૦૦=૮૦૦થી વધુ નથી. ત્યાં ૨૫૦,૦૦૦થી ૩૦૦,૦૦૦ની રેન્જમાં સારા ઘર ખરીદી પણ શકાય છે.

કનેક્શન અને પબ્લિક ટ્રાન્સપોર્ટ 

ઓસ્ટ્રેલિયામાં ગમે ત્યાં રહો તમને ઘર સાથે ઓછાંમાં ઓછી એક પાર્કિંગ સ્પેસ તો મળે જ. સાન ફ્રાન્સિસ્કો અને ન્યૂ યોર્કમાં એ રિવાજ નથી. પાર્કિંગ માટે એક્સ્ટ્રા રેન્ટ ભરવું પડે અને દરેક બિલ્ડિંગમાં પાર્કિંગ માટે જગ્યા હોય એ પણ જરૂરી નથી. સાઉથ-બે (સનીવેલ, માઉન્ટન વ્યૂ વગેરે)માં જો કે, લગભગ બધાં ઘરોમાં ડેડીકેટેડ પાર્કિંગ હોય જ છે અને એ જરૂરી પણ છે તેમનાં માટે કારણ કે, ત્યાં પબ્લિક ટ્રાન્સપોર્ટની ખાસ સુવિધા નથી. ઓસ્ટ્રેલિયામાં લગભગ દરેક શહેર પબ્લિક ટ્રાન્સપોર્ટથી વેલ-કનેક્ટેડ છે. સાન ફ્રાન્સિસ્કો મેટ્રોપોલિટન મોટાં ભાગે વેલ-કનેક્ટેડ છે. પણ, સાઉથ બેમાં ક્યાંયે એટલું સારું નેટવર્ક નથી. એટલે, ત્યાં રહેતાં હો તો તમે કાર વિના જીવી ન શકો. સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં કાર લેવા કરતાં જરૂર પડે ત્યારે ‘ઉબર’, ‘લિફ્ટ’ વગેરે ટેક્સી સર્વિસ વાપરવી વધુ સસ્તી છે. સિટી સેન્ટરમાં તો ઘણી વખત ગ્રોસરી લઈને પણ લોકો ટેક્સીમાં પાછાં ફરતાં જોવા મળે.

લાઈફસ્ટાઈલ અને ખર્ચ

અમેરિકામાં ઘણાં લેન્ડ-લોર્ડ્સ આજની તારીખે પણ ‘ચેક’ માંગે છે! ઓસ્ટ્રેલિયામાં એક પણ કામ માટે ચેક વપરાતાં મેં નથી જોયાં. આ એક જ ઉદાહરણ બંનેની બેન્કિંગ સિસ્ટમનાં ફર્કનો ટૂંક સાર છે. ઓસ્ટ્રેલિયામાં બધું જ ઓનલાઈન પેમેન્ટ છે અને અહીં હજુ ચેક પેમેન્ટ ચાલે છે. અહીં હજુ પે-પાસ/પે-વેઇવ સિસ્ટમની પણ શરૂઆત નથી થઇ. ઓનલાઈન બેન્કિંગનાં ઇન્ટરફેસ ખૂબ જૂનવાણી લાગે. ઓસ્ટ્રેલિયા ઘણું ચોખ્ખું છે. અહીં શહેરો પ્રમાણમાં ઘણાં ગંદા છે. જીવનજરૂરિયાતની વસ્તુઓ – ગ્રોસરી, ફૂડ આઈટમ વગેરે માટે ઓસ્ટ્રેલિયામાં કોલ્સ, વૂલવર્થ અને આઈજીએ જેવાં ચેઈન સ્ટોર્સ સ્ટાન્ડર્ડ ઓપ્શન છે. અહીં ગ્રોસરીમાં હજુ પણ લોકલ સ્ટોર્સનો દબદબો છે. સેઈફવે, ટ્રેડર જોઝ, હોલ ફૂડ્સ વગેરે છે પણ સાથે સાથે લોકલ સ્ટોર પણ ઘણાં છે.

આલ્કોહોલ અને એન્ટરટેઈનમેન્ટ ઓસ્ટ્રેલિયામાં ઘણાં મોંઘાં છે અને અહીં ઘણાં સસ્તાં. ઓસ્ટ્રેલિયામાં તમે જે ભાવ જુઓ એ જ ભાવ આપો. અહીં વસ્તુઓનાં ભાવો ટેક્સ વિના એડવર્ટાઈઝ થતાં હોય છે. રેસ્ટોરાંમાં કોઈ પણ વસ્તુની આખર કિંમત મેન્યુમાં લખેલો ભાવ વત્તા ટેક્સ વત્તા ટિપ એમ મનમાં ગણવી પડે. જો કે, સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં દારૂ સિવાયની બધી વસ્તુઓ લગભગ પર્થ જેટલી જ મોંઘી છે, બાકીનું અમેરિકા ઘણું સસ્તું છે. પર્થમાં નવ વાગ્યા પછી લગભગ કોઈ જ રેસ્ટોરાં ખુલ્લા ન મળે. અહીં દસ સુધી તો ઘણું બધું ખુલ્લું હોય છે અને વિકેન્ડમાં ૧૧:૩૦ – ૧૨ સુધી. પર્થમાં જેમ ક્લબિંગ પછીનું ફૂડ કબાબ છે એમ અહીં બરિટો છે. અહીં જોબ્સનાં ઘણાં બધાં ઓપ્શન છે. ઇન્ડસ્ટ્રિ ઘણી મોટી છે. ઓસ્ટ્રેલિયામાં તમે કોઈ એક સ્પેસિફિક ઇન્ડસ્ટ્રિમાં હો તો પાંચ-છ વર્ષમાં એ ઇન્ડસ્ટ્રિમાં લગભગ બધાં જ તમને અને તમારાં કામને ઓળખતાં હોય. you cannot fuck up. અહીં એવું નથી. સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં તમે ઓછાંમાં ઓછાં ૮૫,૦૦૦થી ૯૦,૦૦૦ પર એનમ ન કમાતાં હો તો વ્યવસ્થિત સેવિંગ ન કરી શકો. એ જ સેલેરીમાં તમે ઈસ્ટ કોસ્ટ પર અધધ સેવિંગ કરી શકો. પણ, સામે સાન ફ્રાન્સિસ્કો બે એરિયાનાં ઓવરઓલ સેલેરી અહીંની લાઈફસ્ટાઈલ પ્રમાણે ઊંચાં છે અને ઈસ્ટ કોસ્ટનાં નીચા. સાન ફ્રાન્સિસ્કોની ટેકનોલોજી ઇન્ડસ્ટ્રીમાં સેલેરી સાથે મોટાં ભાગની કંપનીઓમાં સ્ટોક ઓપ્શન્સ પણ ઓફર કરવામાં આવે છે. ઓસ્ટ્રેલિયામાં તેવું ક્યાંયે નથી.

હેલ્થકેર

ઓસ્ટ્રેલિયાની પબ્લિક હેલ્થકેર સિસ્ટમની ખરેખર દાદ દેવી પડે. ૨૫થી નીચેની ઉમરનાં અને એકલાં રહેતાં લોકોને ઓસ્ટ્રેલિયામાં પ્રાઈવેટ હેલ્થ ઇન્શ્યોરન્સની પણ જરૂર નથી. અમેરિકામાં હેલ્થકેર બધી પ્રાઈવેટ જ છે. મોટાં ભાગની કોર્પોરેટ કંપનીઓ તેમનાં એમ્પ્લોઇ અને ફેમિલી માટે હેલ્થ ઇન્શ્યોરન્સ પે કરતી હોય છે. ઘણી કંપનીઓ સોએ સો ટકા કવર કરે છે અને ઘણી મોટાં ભાગે કવર કરે અને બાકીનો ખૂબ નાનો ભાગ એમ્પ્લોઇએ કવર કરવાનો રહે છે. અહીં હોસ્પિટલનો હજુ અનુભવ નથી (ટચ વૂડ) એટલે કાર્યવાહીનાં ફર્કની ખબર નથી. અહીં ફુલ મેડિકલ કવરેજ સાથે પણ નોર્મલ ડોક્ટરની દરેક અપોઈન્ટમેન્ટ માટે લગભગ $૨૦-૨૫ જેવો ખર્ચ આવે છે. જયારે, ઓસ્ટ્રેલિયામાં પબ્લિક હોસ્પિટલ અને જી.પીની મુલાકાત મેડિકેર સાથે બિલકુલ ફ્રી છે. ઓસ્ટ્રેલિયામાં લગભગ દરેક કંપની દર વર્ષે ૧૨ દિવસની સિક લીવ આપતી હોય છે. અહીંની મારી જોબમાં સિક લીવ અનલીમીટેડ છે અને બાકીની બે એરિયાની કંપનીઓની પણ સિક લીવ પોલીસી ઘણી લિબરલ છે. કેલીફોર્નિયા અને ટેકનોલોજી સિવાયની ઇન્ડસ્ટ્રીઝની મને ખબર નથી. ઓસ્ટ્રેલિયામાં ઓછામાં ઓછી બાર મહિનાની અનપેઈડ મેટર્નીટી લીવ આપવાનો કાયદો છે. અને લગભગ બધી જ કંપનીઓ છ મહિનાની ફૂલી પેઈડ મેટર્નીટી લીવ આપતી હોય છે. ઘણી કંપનીઓ છ મહિનાની ફુલ ટાઈમ સેલેરી લીવ કે બાર મહિનાની પાર્ટ ટાઈમ એવાં ઓપ્શન પણ આપતી હોય છે. જ્યારે, અહીંનો કાયદો ફક્ત ત્રણ મહિનાની જ મેટર્નીટી લીવનો છે. તેમાં બાકીનાં વધારા/ફેરફાર દરેક કંપની પર આધારિત છે. પેટર્નીટી લીવ બંને ઓસ્ટ્રેલિયા અને અમેરિકામાં અમુક દિવસોથી માંડીને અમુક અઠવાડિયાઓ સુધીની હોઈ શકે છે અને એ જે-તે કંપનીની એચ.આર. પોલિસી પ્રમાણે બદલાતું રહે છે.

બાળકોનાં ઉછેર બાબતે

સૌથી પહેલાં તો ઓસ્ટ્રેલિયામાં ગન-કંટ્રોલ છે અને અમેરિકામાં નથી. એટલે ઓવરઓલ સેફટી ઓસ્ટ્રેલિયામાં વધુ છે. સાન ફ્રાન્સિસ્કો બે એરિયામાં જો કે, ગન્સનો એટલો બધો ત્રાસ નથી. પણ, છતાંયે એ એક ડર તો હંમેશા રહે જ. છેલ્લાં બે-ત્રણ વર્ષોમાં અમેરિકામાં થયેલાં સ્કૂલ શૂટિંગને ધ્યાનમાં રાખતાં બાળકો માટે તો ખાસ ડર રહે. ઓસ્ટ્રેલિયાનાં વિઝા પ્રમાણમાં ઘણાં સહેલાં છે એટલે બાળકો નાના હોય ત્યારે જો ફેમિલી-સપોર્ટની જરૂર પડે તો ફેમિલીને સહેલાઈથી બોલાવી શકાય. પણ, અમેરિકાનાં કેસમાં એ શક્ય બને પણ ખરું અને ન પણ બને. સ્કૂલની ફીઝનાં ફર્કની મને ખબર નથી, પણ, ઓસ્ટ્રેલિયામાં પબ્લિક સ્કૂલ્સ ઘણી સસ્તી છે અને ઘણી સારી પબ્લિક સ્કૂલ્સ પ્રાઈવેટ સ્કૂલ્સને ટક્કર આપે તેવી છે. પર્થમાં બાળકો માટે ઘણાં બધાં પબ્લિક પાર્ક અને કુદરતી સ્થળો છે અને પ્રવૃત્તિઓ ઓછી છે. સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં બાળકો માટે પાર્ક પ્રમાણમાં ઓછાં અને પ્રવૃત્તિઓ ઘણી બધી છે અને દરેક ફીલ્ડમાં ટ્રેઈનિંગ માટે સારામાં સારા શિક્ષકો ઉપ્લબ્ધ છે. ઓસ્ટ્રેલિયાની સ્પોર્ટ્સ ટ્રેઇનિંગ જો કે અમેરિકા કરતાં વધુ સારી છે.

યુનિવર્સીટીઝ

ઓસ્ટ્રેલિયામાં યુનિવર્સીટીનું ભણતર અમેરિકા કરતાં વધુ પોકેટ-ફ્રેન્ડલી છે અને ઓસ્ટ્રેલિયાનાં યુનિવર્સીટીનાં કોર્સિસ વધુ  evolved છે. દાખલા તરીકે, અમેરિકામાં આઈ.ટી.માં બેચલર ડિગ્રી કરવી હોય તો કમ્પ્યુટર સાયન્સ, ઇન્ફર્મેશન સિસ્ટમ્સ વગેરે અમુક પ્રકારનાં જ મેજર્સ ઉપ્લબ્ધ છે. જયારે ઓસ્ટ્રેલિયામાં આઈ.ટી.માં પ્રોગ્રામિંગ માટે કમ્પ્યુટર સાયન્સ, નેટવર્કિંગ માટે નેટવર્કિંગ, નેટવર્ક સિક્યોરિટી વગેરે ઘણાં વિવિધ મેજર્સ ઉપ્લબ્ધ છે. ઓસ્ટ્રેલિયામાં સ્ટાન્ડર્ડ યુનિવર્સીટીઝમાં લગભગ દરેક કોર્સ પાર્ટ-ટાઈમ કે એક્સ્ટર્નલ રીતે ભણી શકાય છે. અહીંની મોટાં ભાગની યુનિવર્સીટીઝમાં એ વિકલ્પ નથી એટલે જો ફુલ-ટાઈમ જોબ સાથે માસ્ટર્સ કે એવું કંઈ કરવું હોય તો એ અમેરિકામાં શક્ય નથી.

આમાં જો તમને કંઈ બાકી લાગતું હોય કે આ સિવાય વધુ જાણવા ઈચ્છતા હો તો નીચે કમેન્ટ કરીને, ટ્વીટર પર અથવા મને ઇ-મેલ કરીને પૂછી શકો છો અને હું તેનો જવાબ આપવાનાં બને તેટલાં પ્રયત્નો કરીશ. Hope this helps. :)