ઇન્ટરનૅશનલ હાઉઝ હોટેલથી નીકળીને સૅમે અને મેં ઓછામાં ઓછી કલાક સુધી બૅન્કઝીની જ વાતો કર્યા કરી. ત્યાર પછી અમારે ન્યુ ઓર્લીન્સનાં પ્રખ્યાત કબ્રસ્તાનોની ટૂઅર કરવી હતી. પણ, તેનાં માટે મોડું થઇ ગયું હતું. એ હોટેલ શહેરનાં બાર, રેસ્ટ્રોં અને આર્ટ ગૅલેરીઝવાળાં વિસ્તારથી ખૂબ નજીક હતી એટલે ત્યાંથી ફરી અમે ચાલીને આગળ જવા લાગ્યા અને પગપાળા ફ્રેન્ચ ક્વૉર્ટર્સ એક્સપ્લોર કરવા લાગ્યા. અમે લૅન્ડ થયા ત્યારે તો અમે મોડી રાત્રે ફ્રેન્ચ કવૉર્ટર્સ ફર્યા હતા એટલે ખાસ કૈં જોઈ નહોતા શક્યા અને આર્ટ માર્કેટ સિવાયની મોટા ભાગની ગૅલેરીઝ તો બંધ થઇ ચુકી હતી. પણ, ઈચ્છા હતી કે, દિવસનાં સમયે ત્યાં ફરવું અને એ સાંજ ન્યુ ઓર્લીન્સમાં અમારી છેલ્લી સાંજ હતી એટલે ફ્રેન્ચ કવૉર્ટર્સમાં રખડવા માટેનો એ છેલ્લો મોકો હતો.

તેની નાની નાની શેરીઓ એક પછી એક અમે ઓળંગતા ગયા અને શહેરનાં એ સૌથી હેપનિંગ ભાગમાં સંગીત, આર્ટ અને આર્કિટેક્ચર એક્સપ્લોર કરતા ગયા. શહેરનાં બરાબર મધ્યમાં અમુક શેરીઓ સાંજ પડતા જ તમામ વાહનો માટે બંધ થઇ જાય છે અને લોકો રસ્તા પર જ પાર્ટી કરતા જોવા મળે છે.

આગળ ઉલ્લેખ કર્યો તેમ આ શહેર અમૅરિકાનાં બહુ ઓછાં શહેરોમાંનું એક છે જ્યાં જાહેર સ્થળો પર પણ શરાબ પીવાની અનુમતિ છે. હૅન્ડ ગ્રેનેડ જેવાં દેખાતાં એક મોટાં ફ્લાસ્કમાં ત્યાં કૉકટેઈલ્સ મળતાં હતાં જે અમારી આસપાસ ઘણાં લોકો પી રહ્યા હતા. એ જોઈને સૅમને પણ એક ગ્રેનેડ કૉકટેઇલ પીવાનું મન થયું. અમે એક નાનકડી કૉકટેઈલ્સની દુકાન જોઈ, જ્યાંથી રીતસર સ્ટ્રીટ-ફૂડની જેમ લોકો કૉકટેઇલ્સ ખરીદી શકતા હતા! સૅમે ત્યાંથી એક ગ્રેનેડ કૉકટેઇલ ખરીદ્યું અને મને આશ્ચર્ય એ વાતનું છે કે, તેણે એ પૂરું પણ કર્યું! અને એ કૉમેન્ટ તેની ક્વોન્ટિટી વિષે નહીં, સ્વાદ વિષે છે. ;)

રસ્તામાં અમને નાના બાળકોથી માંડીને દરેક ઉંમરનાં સ્ટ્રીટ મ્યુઝિશિયન જોવા મળ્યા! ઘણી બધી શેરીઓનાં ખૂણે ખાંચરે અમને કોઈને કોઈ મ્યુઝિક વગાડતું દેખાઈ જતું. તેમનાં વીડિયોઝ હું લઈ શકી હોત. પણ, એ સમયે ફોનનાં કૅમેરામાંથી એ બધું જોવા-સાંભળવા કરતા મને એ ઘડીમાં ત્યાં હાજર રહીને તેમનું સંગીત માણવાનું વધુ યોગ્ય લાગ્યું એટલે વીડિયોઝને મારી ગોળી અને યાદ માટે અને આ બ્લૉગ પર શેર કરવા માટે તેમનાં થોડાં સ્ટિલ ફોટોગ્રાફ્સ લઈને સંતોષ માન્યો.

કોઈ ખાસ એજન્ડા તો હતો નહીં એટલે ઈચ્છા પડે તે દિશામાં ફરતા રહ્યા. આટલું કરતા ભૂખ લાગી એટલે એક નાનકડાં ક્યૂટ કૅફેમાં જઈને અમે ન્યુ ઓર્લીન્સની પ્રખ્યાત બેકરી આઇટમ – ‘બૅન્યે’ (Beignet) ની મજા માણી અને લાઇવ મ્યુઝિક તો ત્યાં પણ ચાલુ જ હતું. ત્યારે થયું કે, ‘મિડનાઇટ ઈન પૅરિસ’ની જેમ ‘મિડનાઇટ ઇન ન્યુ ઓર્લીન્સ’ પણ બનવું જોઈએ, આ શહેર તેટલું ચાર્મિંગ છે!

એ સિવાય અમે એક-બે નાની આર્ટ ગૅલેરીઝમાં પણ લટાર મારી. અમારાં એરબીએનબીમાં સુંદર લખાણવાળું એક પેપર પડ્યું હતું. એ જ અમને ત્યાંની એક આર્ટ ગૅલેરીમાં પણ જોવા મળ્યું ત્યારે ફેવરિટ સ્કુલ ટીચર અચાનક મેળામાં દેખાઈ જાય તેવું કુતુહલ અમને થયું હતું અને અંદર જઈને ખબર પડી કે, આ નોટ જેણે લખેલી છે તે ક્રિસ રૉબર્ટ્સ – એન્ટીઓની જ એ આર્ટ ગૅલેરી હતી, જ્યાં અમે ઊભા હતા!

એ સિવાય આસપાસની સુંદરતાનો પણ પાર નહોતો.

એ રાત્રે ડિનર માટે અમને એક મસ્ત આફ્રિકન રેસ્ટ્રોં મળ્યું હતું. ન્યુ ઓર્લીન્સમાં બ્લૅક લોકોની વસ્તી વધારે હોવાનાં કારણે તેમની સંસ્કૃતિ ફક્ત ફ્રેન્ચ કે સ્પૅનિશ કોલોનીથી પ્રભાવિત નથી પણ, આફ્રિકન સંસ્કૃતિનાં અમુક તત્ત્વો પણ તેમાં ભળી ગયાં છે. એટલે આફ્રિકન ફૂડ ટ્રાય કરવા માટે હું તત્પર હતી!

ગામ્બિયા અને કેમરુનની અમુક ટ્રેડિશનલ રેસિપીઝ અમને આ રેસ્ટ્રોંમાં માણવા મળી. તેમનું ડેકોર પણ મસ્ત રંગબેરંગી હતું!

ડિનર પછી જાણે આખા દિવસની રખડપટ્ટીનો થાક અમને અચાનક એકસાથે લાગી ગયો. જો કે, અમે નસીબદાર હતા કે, અમારું એરબીએનબી ત્યાંથી પાંચેક મિનિટની દૂરી પર જ હતું.

પછીનાં દિવસે મોડી બપોરે અમારી ફ્લાઇટ હતી અને મારે અને સૅમને બંનેને એ દિવસે કામ ચાલુ હતું. રાત્રે બધો સામાન પૅક કરીને સવારે નાહીને તરત ચેક-આઉટ કરવાનું રહે તેવો અમારો પ્લાન હતો. કામ કરવા માટે અમારે વાઇ-ફાઇવાળું કોઈ કૅફે શોધવાનું હતું. મારે કશેક આસપાસ જ રહેવું હતું જેથી આવવા-જવામાં સમય ઓછો વેડફાય. પણ, સૅમનો પ્લાન કૈંક બીજો હતો. તેણે તો ઊબર ઓર્ડર કરી! પહેલા તો મને થયું આ કેમ આવા કામ કરે છે?! પણ, કૅફે પહોંચ્યા ત્યારે સમજાયું કે, તેનો ગ્રાન્ડ પ્લાન એ હતો કે, આગલા દિવસે આર્ટ-વૉક દરમિયાન મારાં ધ્યાનમાં એક આઉટડોર સીટિંગવાળું એક કૅફે આવ્યું હતું જેની દીવાલો પર મ્યુરલ્સ જ મ્યુરલ્સ બનેલા હતાં! પણ, તે અમારી ટૂઅરનાં એજન્ડામાં એ નહોતું એટલે અમે ત્યાં રોકાઈ નહોતા શક્યા. સૅમ અને હું ફરી ત્યાં આવી પહોંચ્યા હતા! ત્યાં બેસીને કામ કરવાનાં વિચારે જ મને ખુશ કરી દીધી.

પણ, ખુશી લાંબી ટકી નહીં. આઉટડોર કૅફે હોવાનો એક મતલબ એ પણ થાય કે, ત્યાં સિગરેટ સ્મોક કરી શકાય! અમે બેઠા તેની દસેક મિનિટમાં જ એક ભાઈ ત્યાં આવીને ફૂંકવા લાગ્યા અને અમારે ઊઠી જવું પડ્યું. પછી થોડી વાર અમે એ કૅફેમાં અંદર બેઠા.

અંદરની જગ્યા થોડી નાની હતી એટલે અમે થોડી વારમાં જ કંટાળી ગયા અને ફ્રેન્ચ કવૉર્ટર્સ પાછા ફર્યા. સામે જ બરાબર સેઇન્ટ લુઈસ કથીડ્રલ હતું, જે અમારે પરેડવાળાં દિવસે અંદરથી જોવાનું બાકી રહી ગયું હતું. લંચ ટાઇમ લગભગ થઇ જ ગયો હતો અને અમે થોડી વાર રખડી શકીએ તેમ હતા એટલે અમે કથીડ્રલમાં અંદર ગયા. હજુ અમે જોતા જ હતા કે, ત્યાં એક પાદરી આવીને અમારી સાથે વાતો કરવા લાગ્યો અને તેમનું ચર્ચ કેટલું સારું છે એ વિષે અમને કહેવા લાગ્યો. અમે પૂછ્યું, હરિકેન કૅટરીના વખતે પણ ચર્ચે લોકોની મદદ કરી હતી કે? પછી તેણે ગોળ ગોળ જવાબ આપ્યા અને સમજી ગયો કે, અહીં બહુ લપ કરવા જેવી નથી. ધાર્મિક સ્થળોમાં અમારો રસ તેમનાં આર્કિટેક્ચર પૂરતો સીમિત છે અને તે દૃષ્ટિએ આ ચર્ચ ખરેખર સુંદર હતું.

ત્યાર પછી સૅમને ફરી ગમ્બો ખાવાની ઈચ્છા થઇ એટલે અમે એક રેસ્ટ્રોં શોધ્યું જે વેજિટેરિયન ગમ્બો વેંચતું હતું. જો કે, એ ગમ્બોનો સ્વાદ અને ત્યાર પછીનું બધું જ મારી મેમરીમાં એકદમ ધૂંધળું છે. અમારો ગમ્બો હજુ આવ્યો પણ નહોતો કે, કામ ઉપરથી મને એક ઇમર્જન્સી મૅસેજ આવ્યો. એ કટોકટીનો ઉકેલ લાવવામાં મારી બાકીની બે-ત્રણ કલાક નીકળી ગઈ અને સૅમે રખડવાનું ચાલુ રાખ્યું. મોડી બપોરે અમારાં એરબીએનબીની લૉબીમાંથી અમે અમારો સામાન ઉઠાવ્યો અને ઍરપોર્ટ માટે રવાના થયા.

જે નોકરીનાં ચક્કરમાં મેં ન્યુ ઓર્લીન્સમાં રખડવાનાં અમુક કલાકો ગુમાવ્યાં હતાં, તે નોકરી તો ત્યાર પછી બે મહિના માંડ રહી જયારે, કદાચ રખડવાની મજા જીવનભર રહી હોત. પણ, પછી એમ થાય છે કે, કામચોરી કર્યા જેવી લાગણી પણ ન જ ગમી હોત એટલે સારું થયું કે, કરી લીધું. ખેર, કર્મ કરવું, ફળની ઈચ્છા ન કરવી વગેરે વગેરે …

ન્યુ ઓર્લીન્સમાં આ દિવસ અમારો છેલ્લો આખો દિવસ હતો. એ સવારે છ પાર્થની ફલાઇટ ટેક ઑફ કરવાની હતી પણ, ઘેરાં વાદળ અને વરસાદનાં કારણે મોડી પડી હતી અને તેનો નવો સમય બદલાઈને આઠ વાગ્યાનો થયો હતો. સૅમ પાર્થને એરપોર્ટ ડ્રૉપ કરીને થોડો સમય ઊંઘ્યો પણ, ભાઈની ફલાઇટ ડીલે થયેલી ફ્લાઇટનું શું થયું એ જાણવા માટે તે વચ્ચે વચ્ચે ઊઠતો રહ્યો હતો. સવારે આઠ વાગ્યે મારી આંખ ખુલી ત્યારે એ જાગતો હતો અને થોડો ચિંતિત પણ લાગતો હતો. પાર્થની ફલાઇટ બે વખત મોડી થયાની વાત તેણે મને કરી. આઠ વાગ્યે પણ તેની ફલાઇટ ઉડી નહોતી અને ક્યારે એ ન્યુ ઓર્લીન્સથી ન્યુ યૉર્ક પહોંચશે તેની કોઈને ખબર નહોતી. ન્યુ યૉર્કથી મુંબઈની તેની કનેક્ટિંગ ફલાઇટ 3 કલાકમાં નીકળતી હતી. તેમાંથી બે કલાક તો વહી ચૂકી હતી અને પછીની એક કલાકમાં પણ કોઈ પણ ફલાઇટનાં ન્યુ ઓર્લીન્સથી નીકળવાનાં કોઈ જ અણસાર લાગતા નહોતા. મુંબઈ લૅન્ડ થઈને ત્યાં તેને ઘણાં બધાં કામ પણ હતાં અને બધું જ ડખે ચડી ગયું હતું. લગભગ દસેક વાગ્યા સુધી સૅમ તેની સાથે વાત કરતો જાગતો રહ્યો અને મેં થોડી વધુ ઊંઘ ખેંચવાનો પ્રયત્ન કર્યો. સાડા દસ આસપાસ આકાશ સ્વચ્છ થઇ ગયું હતું અને ફલાઇટ્સ ઉડવા લાગી હતી. પાર્થની નવી ફ્લાઇટ બપોરે એક વાગ્યે ઉડવાની હતી. ત્રણ કલાકમાં હવામાનમાં અચાનક ફેરફાર થાય તેવું તો અમને લાગતું નહોતું એટલે બધાને પેલી એક વાગ્યાની ફલાઇટ ઉડશે તેવી ખાતરી હતી. તેની બાકી કનેક્ટિંગ ફલાઇટ પણ તેની ઑફિસનાં ટ્રાવેલ એજન્ટ્સે ગોઠવી આપી હતી.

બધું ઠેકાણે પડ્યા પછી સૅમને ઊંઘી જવું હતું. પણ, તેણે કાર પાર્કિંગનાં કૈંક લોચા કર્યા હતા અને કૈંક અમુક જ કલાકોની છૂટવાળી જગ્યામાં પાર્કિંગ કર્યું હતું એટલે તેને એક વાગ્યે ઊઠી જવું પડ્યું. કાર પાછી રેન્ટલ ઑફિસે પાછી પણ પહોંચાડવાની હતી એટલે, એક વાગ્યે ઊઠીને અમે તૈયાર થઈને જ બહાર નીકળ્યા. સૌથી પહેલા તો પેટ્રોલ સ્ટેશન શોધવાની બબાલ થઈ. ગૂગલ મૅપ્સ પર એક લોકેશન માર્ક કરેલું હતું પણ, ત્યાં કશું જ નહોતું. એટલે ત્યાંથી નજીકનું બીજું કોઈ સ્ટેશન અમે શોધ્યું જે કૅશ-ઓન્લી હતું અને એકદમ વિચિત્ર નાની દુકાન જેવું લાગતું હતું. પેટ્રોલ ભરાવીને સૅમે કાર રેન્ટલ ઑફિસનું લોકેશન મને કહ્યું. તેમાં પણ ફરી ગૂગલ મૅપ્સનાં લોચા થયા. મૅપ્સ અમને એવી જગ્યાએ વળવાનું કહી રહ્યો હતો જ્યાં કોઈ રસ્તો જ નહોતો. અંતે એકાદ બે ચક્કર મારીને અમે કાર રેન્ટલ ઑફિસ પહોંચ્યા. ત્યાં જઈને જોયું તો સમજાયું કે, ત્યાં તેમનું પોતાનું પેટ્રોલ પમ્પ છે!!! સાન ફ્રાન્સિસ્કો કે સિઍટલ કે ન્યુ યોર્ક નહોતું આ કે, ખોબલા જેવડી કાર રેન્ટલ ઑફિસ ને ખોબલા જેવડું પાર્કિંગ હોય. અહીં તો ભાઈ રેન્ટલ ઑફિસ પોતાનો એક નાનો પેટ્રોલ પમ્પ રાખી શકે તેટલી જગ્યા હતી તેમની પાસે, એ પણ શહેરનાં મધ્યમાં!

બધી ફોર્માલિટી પતાવીને જીવનનાં એ જ સળગતા પ્રશ્ન પર અમે ફરી આવી પહોંચ્યા. શું ખાશું અને પછી શું કરશું? મારી પાસે જવાબ તૈયાર હતો. આગલી રાત્રે અમે એક વેગન રેસ્ટ્રોં શોધ્યું હતું જ્યાં અમે જઈ નહોતા શક્યા, ત્યાં જઈને જમવું અને પછી આગલાં દિવસે ટાયલરે બૅન્કઝીનાં મ્યુરલ્સનાં બીજાં બે લોકેશન આપ્યાં હતાં ત્યાં જવાનું. ત્યાર પછી કેવો અને કેટલો સમય છે તેનાં આધારે આગળનો પ્લાન બનાવવાનો. સૅમને પ્લાન ગમ્યો એટલે કાર રેન્ટલ ઑફિસથી જ અમે ‘સીડ’ નામનાં એક કૅફેની વાટ પકડી.

એ કૅફેમાં અંદર જઈને સમજાયું કે, તેનું રેટિંગ આટલું હાઈ કેમ હતું!

સીડનું ડેકોર તો અફલાતૂન હતું જ, જમવાનું પણ એટલું જ સારું હતું. સર્વિસ થોડી ધીમી હતી પણ, ભીડ ઓછી હતી એટલે શેફ પોતે અમારી બધી જ ડિશિઝ લઈને બહાર આવતો હતો. અમે ત્યાં ન્યુ ઓર્લીન્સની બે ક્રેઓલ સ્પેશ્યલ્ટી – ગમ્બો અને પૉબોય મંગાવ્યાં હતાં. ત્યાં મંગાવવાનું એક કારણ એ પણ હતું કે, આ બંને વાનગીઓ સી-ફૂડની વાનગીઓ છે અને ન્યુ ઓર્લીન્સમાં તેનું વેજિટેરિયન વર્ઝન મળવું અમને થોડું મુશ્કેલ લાગ્યું એટલે દેખાયું તેવું તરત અમે મંગાવી જ લીધું! ગમ્બો મસ્ત હતું, પોબોય ઠીક ઠીક હતું. પોબોય સેન્ડવિચ જેવું હતું પણ, તેમની બ્રેડ થોડી ચવળ હતી એટલે તેમાં બહુ મજા ન આવી. આ વેગનનાં ચક્કરમાં અમને યાદ ન રહ્યું કે, લાટે કે કૅપ્યુચીનોમાં એ લોકો દૂધ નહીં નાંખે! એ દિવસે સૅમને લાટે પીવાનું બહુ મન હતું એટલે તેણે હરખ-હરખમાં મંગાવી તો ખરી પણ, ત્યાં સામો સવાલ આવ્યો – કૉફીમાં સોય મિલ્ક, આલ્મન્ડ મિલ્ક કે ઓટ મિલ્ક? આ સવાલ પર સૅમનું મોં જોવા જેવું થઈ ગયું હતું. સર્વરે કહ્યું કે, દૂધની નજીકમાં નજીક આલ્મન્ડ મિલ્ક આવશે એટલે તેણે તેનો ઓર્ડર આપ્યો. અધૂરામાં પૂરું સર્વિંગમાં પણ ગોટાળો થયો હતો. એ લોકો અમારો કૉફનો ઓર્ડર ભૂલી ગયા હતા એટલે એ આવી પણ જમવાનું પતી ગયા પછી. આવી એટલે પીવાઈ ગઈ, બાકી બહુ મજા ન આવી. જો કે, પોતાની ગડબડ બદલ એ લોકોએ બિલમાંથી કૉફી હટાવી દીધી હતી.

બાય ધ વે, મારી પાસે ફૂડ ફોટોઝ તો લગભગ ક્યારેય હોતાં જ નથી કારણ કે, હું ટ્રાવેલિંગ વખતે ગમે તે રેસ્ટ્રોંમાં જાઉં, ખૂબ ભૂખી તરસી જ જતી હોઉં છું એટલે જમવાનું આવે ત્યારે તરત તેનાં પર તૂટી પાડવાનું જ મન થતું હોય છે અને ફોટો લેવાનો વિચાર પણ આવતો નથી હોતો. એટલે વખાણ કરું ત્યારે નછૂટકે,મારા પર ભરોસો રાખીને તમારે માની જ લેવું પડશે કે, ખાવા/પીવાનું ખૂબ સરસ હતું.

બૅન્કઝીનું બીજું ઈન્સ્ટોલેશન સીડ રેસ્ટ્રોંથી ચાલતા દસેક મિનિટની દૂરી પર જ હતું અને અમે સીડથી સીધા ત્યાં જ જવાનાં હતા. પણ, સીડની બરાબર સામે સૅમને એક ઑર્ગેનિક જ્યૂસ અને સ્મૂધીની દુકાન દેખાઈ, જેનું નામ હતું ‘ધ ગ્રીન ફૉર્ક’.

તે બહારથી બહુ ક્યૂટ દેખાતી હતી એટલે અમે ત્યાં પણ એક સ્ટૉપ કર્યું. એ દુકાન પણ દેખાવમાં જેટલી સુંદર હતી તેટલાં જ સરસ ત્યાંનાં જ્યૂસ અને સ્મૂધી પણ હતાં! જો કે, બહુ સાંકડી જગ્યામાં હતી એટલે ત્યાંથી બહાર નીકળીને અમારાં નેક્સ્ટ બૅન્કઝી ઈન્સ્ટોલેશન તરફ ચાલતા અમે સ્મૂધી પીતા રહ્યા. વરસાદનાં છાંટા શરુ થઈ ગયા હતા અને મને પલળવાની થોડી બીક લાગી પણ, નસીબજોગે વરસાદ ન આવ્યો.

જેની શોધમાં નીકળ્યા હતા તે બૅન્કઝી ઇન્સ્ટોલેશન અમને એક અવાવરુ, નાની શેરીમાં એક દુકાનની દીવાલ પર મળ્યું. ત્યાં અમારા સિવાય બીજું કોઈ એ જોવા આવેલું નહોતું. આ ઇન્સ્ટોલેશનમાં દર્શાવાયેલો માણસ ગ્રાફિટી/મ્યુરલ પર પેઇન્ટ કરીને તેને હટાવી રહ્યો છે. આ મ્યુરલ અને ગ્રફીટી હટાવવાનું કામ ખરેખર બહુ થતું હોય છે કારણ કે, અન્ય લોકોની માલિકીની કે, સરકારી માલિકીની દીવાલો પર સ્ટ્રીટ આર્ટ બનાવવું દુનિયાનાં મોટા ભાગનાં દેશોમાં ગેરકાનૂની છે. સાત સારું હોય તોયે આવી દીવાલો પર થયેલું કામ લોકલ ગવર્મેન્ટ હાલતા ને ચાલતા હટાવડાવી દેતી હોય છે. બૅન્કઝીનું મ્યુરલ આ વાસ્તવિકતા પર તેની સૅટાયરિકલ(કટાક્ષપૂર્ણ) કૉમેન્ટેરી છે.

આગળ જણાવ્યું તેમ, શેરી નાનકડી અને અવાવરુ હતી એટલે સૅમને થોડો ડર લાગ્યો અને અમે પાંચ જ મિનિટમાં ત્યાંથી નીકળી ગયા. ત્યાર પછીનું ત્રીજું અને બૅન્કઝીએ 2008માં ન્યુ ઓર્લીન્સમાં બનાવેલાં 11 મ્યુરલ્સમાંનું છેલ્લું, કોઈ ‘ઇન્ટરનેશનલ હાઉઝ હોટેલ’ નામની હોટેલની લૉબીમાં હતું. ત્યાં સુધી ચાલીને જઈ શકાય તેમ નહોતું એટલે ત્યાં પહોંચવા માટે અમે ઉબર ઓર્ડર કરી. ત્યાં ટ્રાફિક ખૂબ હોવાને કારણે અમારી વીસેક મિનિટ ઊબરની રાહ જોવામાં વેડફાઈ. પણ, અંતે બંદી પહોંચી ખરી અને અમને હોટેલ પહોંચાડ્યા પણ ખરા!

ખૂબ ઊંચી છતવાળી, ક્લાસિક આર્કિટેક્ચરવાળી, વિશાળ લૉબીનાં પાછલા ખૂણાંમાં દસ બાય દસ ફુટનો સવા સાતસો કિલોનો દીવાલનો એક મોટો ટુકડો (ટુકડો શું, દીવાલ જ ગણી લો) ડિસ્પ્લેમાં રાખવામાં આવ્યો છે! કોઈ મ્યુઝિયમમાં રાખેલાં આર્ટવર્કની જેમ અહીં પણ તેને વ્યવસ્થિત લાઇટિંગ આપવામાં આવ્યું છે અને દીવાલથી અમુક અંતરે દૂર ઊભા રહીને જ એ મ્યુરલ જોવાની છૂટ છે. બૅન્કઝીનાં અમ્બ્રેલા ગર્લ વાળાં મ્યુરલની જેમ આ મ્યુરલમાં પણ હરિકેન કૅટરીનાની જ વાત છે. અહીં કટાક્ષ છે અમૅરિકન આર્મી પર જે, આવી હતી તો હરિકેન પછી ન્યુ ઓર્લીન્સનાં લોકોની મદદ કરવા માટે પણ, સાથે સાથે સ્થાનિક લોકોની અમુક મૂલ્યવાન વસ્તુઓ પણ લૂંટી ગઈ. :( એટલે જ આ મ્યુરલનું નામ પણ છે ‘ધ લૂટર્સ’. (બાય ધ વે, ‘લૂટ’ શબ્દ અંગ્રેજોએ આપણાં દેશમાં જ લૂંટફાટ કરતી વખતે શીખ્યો છે.)

મ્યુરલની બરાબર પાસે એક નાનકડો રુમ છે જેમાં બૅન્કઝીએ લખેલું અને બૅન્કઝી વિષે લખાયેલું ઘણું બધું રાખવામાં આવ્યું છે. એ રુમ અને તેની અંદરની ચીજ વસ્તુઓની વાત હું એક સ્પેશિયલ પોસ્ટ માટે બચાવી રાખવા માંગુ છું, સિવાય એક ફોટો. નીચેનો ફોટોમાં તમે જોઈ શકશો આ મ્યુરલને મિટાવવા માટે તેનાં પર કરવામાં આવેલાં આડાં-અવળાં સ્પ્રે પેઇન્ટ (જેની વાત બૅન્કઝીનું ઉપરનું મ્યુરલ જ કરે છે!), તેને હટાવીને મ્યુરલનું રિસ્ટોરેશન, એ જે દીવાલ પર હતું તે વેરહાઉઝ જયારે પાડી નાંખવામાં આવ્યું હતું ત્યારે આ મ્યુરલવાળાં 10×10નાં કટકાની કોતરણી અને હોટેલ સુધી તેને પહોંચાડવાની જહેમત! આ બધું કામ સ્વખર્ચે શૉન કમિન્ગ્સ નામનાં એક માણસે કરેલું છે. શૉન પોતે જ ઇન્ટરનૅશનલ હાઉઝ હોટેલનો માલિક પણ છે. :)

સામાન્ય આર્ટનું રિસ્ટોરેશન અને કન્ઝર્વેશન પણ બહુ અઘરું છે, સ્ટ્રીટ આર્ટનું તો લોઢાનાં ચાણા ચાવવા જેવું છે. પણ, મારા-તમારા જેવા સામાન્ય પ્રેક્ષકો નસીબદાર છે કે, શૉન જેવા માણસો રસ લઈને, સ્વપ્રયત્ને, સ્વખર્ચે પણ આવું રિસ્ટોરેશન અને કન્ઝર્વેશનનું કામ કરે છે ત્યારે આપણને આવું આર્ટ વિના ખર્ચે જોવા અને માણવા મળે છે!

ફ્રેન્ચ-અમેરિકન કાફૅમાં પણ સ્ટાફ ને ઇંગ્લિશ નહોતું આવડતું. તેમને મેં ‘વેજિટેરિયન’ પૂછ્યું તો તેમને સમજાયું નહીં. મેં ફરી એક વાર કોશિશ કરી પણ કઇં મેળ ન પડ્યો. એ સમયે મારા સિવાય કાફેમાં એક બીજી છોકરી બેઠી હતી તેને સમજાઈ ગયું એટલે તેણે મારી મદદ કરી અને વેઈટરને સમજાવ્યું. અંતે હું એક ઑમલૅટ અને સૅલડ પામી. એ મદદગાર સાથે પણ મારી થોડી વાત થઇ. તે પણ ત્યાં ફરવા આવી હતી. જતાં જતાં તેણે મને એક ચોકલેટ ક્યૂબ આપ્યો અને મેં ત્યાંથી ઓસાકા કાસલ તરફ પ્રયાણ કર્યું. શ્રીએ મને તેનાં વિશે માહિતી આપી હતી અને મને આમ પણ તેવાં સ્થળો જોવામાં રસ હતો. ટ્રેન સ્ટેશન પાછળ જ હતું અને ચાલી શકાય તેમ હતું. કાસલ સુધી JR લાઈન જતી હતી અને મારી પાસે પાસ હતો એટલે ટિકિટ ખરીદવાની જરૂર નહોતી.

ટ્રેનની મુસાફરી દરમિયાન ટ્રેન જ્યારે ઓવર-ગ્રાઉન્ડ બ્રિજ પરથી પસાર થવા લાગી ત્યારે આસપાસ પહેલી વાર મને ત્યાંનાં ઘર જોવા મળ્યાં. જાપાનનું અર્બન લૅન્ડસ્કેપ હું દિવસનાં સમયે પહેલી વાર જોઈ રહી હતી. ત્યાંનો રેસિડેન્શિયલ વિસ્તાર એકદમ ભારતની યાદ દેવડાવતો હતો. કપડાં બાલ્કનીમાં દોરીઓ પાર સુકાતાં હતાં. ગલીઓમાં સાઇકલ અને સ્કૂટર દેખાતાં હતાં અને આપણી જેમ ઠેર ઠેર દુકાનોનાં પાટિયાં મારેલાં હતાં અને તેમાં ઍડ્વર્ટાઇઝમેન્ટની પ્રિન્ટ હતી. જો ભાષા આપણી હોય તો એમ જ લાગે કે, ભારતનાં કોઈ મોટાં ચોખ્ખા શહેરમાં આવી ગયાં.

હું Osakajokoen સ્ટેશન ઉતરી અને ત્યાં બધે ઓસાકા કાસલ તરફનો રસ્તો દેખાડતી સાઇન લગાવેલી હતી. એ સાઈન ફોલો કરતી હું સ્ટેશનની બહાર નીકળી અને બરાબર સામે ઓસાકા કાસલનો પ્રવેશદ્વાર હતો. મારે એક મોટો રોડ ઓળંગવાનો હતો એટલે જ્યાં સુધી પેડેસ્ટ્રીયન ક્રોસવોકની સાઈન લાલ હતી તેટલો સમય હું પસાર થતી ગાડીઓ જોતી હતી. બધી ગાડીઓ, કુરિઅર ટ્રક સહિત બધાં જ વાહનો એકદમ નાના હતાં. એમ લાગે કે જાણે રમકડાંનાં વાહન હોય. લાંબી મોટી ગાડી તો ભાગ્યે એક કે બે જોવા મળે. પહેલાં તો વિચાર આવે કે આમાં લોકો મુસાફરી કઈ રીતે કરતાં હશે?! હેરાન નહીં થતાં હોય? પછી યાદ આવે કે, ત્યાં લોકોનાં કદ પણ પ્રમાણમાં નાના છે અને તેમને લાંબી મુસાફરી માટે ગાડીઓની જરૂર હોતી નથી. ટ્રેન પ્રમાણમાં વહેલાં પહોંચાડતી હોય છે એટલે શહેરમાં ને શહેરમાં ફરવા માટે એ વાહન ચાલે.

પ્રવેશદ્વારથી કિલ્લા સુધીનો રસ્તો ખૂબ લાંબો છે અને એક બગીચામાંથી પસાર થાય છે. એ વિસ્તાર આખો ખૂબ હરિયાળો હતો. પાનખર ઋતુનાં કારણે ઘણાં વૃક્ષો પર પાંદડાંનાં રંગ બદલાયેલાં હતાં એટલે એમ પણ ખૂબ સુંદર લાગતો હતો.

હું લગભગ અડધો – પોણો કલાક ફક્ત એ બગીચામાં ફરી. કિલ્લાની નજીક પહોંચતાં જ જોયું કે, કિલ્લા ફરતે તળાવ બાંધેલું છે અને એ નજારો પણ ખૂબ સુંદર છે. કિલ્લાનાં મુખ્ય દ્વારની બરાબર સામે એક શિન્તો શ્રાઈન બાંધેલી છે. (શિન્તો વિષે વધારે વાત ‘ટોક્યો’ પહોંચીને કરીશું.) આ શ્રાઈન મેં જોયેલી પહેલી વહેલી હતી એટલે ત્યારે મને બહુ સુંદર લાગી હતી. પણ, એ પછીનાં દિવસોમાં તેનાંથી હજારગણી સુંદર શ્રાઈન્સ જોઈ. ત્યાં ફટાફટ આંટો મારીને હું કિલ્લા તરફ જવા લાગી.

કિલ્લાનો મુખ્ય પ્રવેશદ્વાર જાણી જોઈને થોડો અટપટો રાખવામાં આવ્યો હતો, જેથી યુદ્ધ સમયે કિલ્લાનું રક્ષણ કરી શકાય. ત્યાં ખૂબ મોટી શિલાઓ પણ રાખવામાં આવી હતી. કિલ્લાની મુખ્ય ઇમારત ખૂબ સુંદર હતી. કિલ્લામાં અંદર જવા માટે 600 યેન જેવી કૈંક ટિકિટ ફી હતી અને એ ફક્ત કૅશથી જ ખરીદી શકાતી હતી. કાર્ડ નહોતું ચાલતું. મારી પાસે બિલકુલ કેશ નહોતું. અને ત્યાં કાઉન્ટર પર એક સ્ત્રીએ મને કિલ્લા પાસેનાં એક શૉપિંગ સેન્ટર જેવાં બિલ્ડિંગમાંથી પૈસા મળી શકશે તેમ જણાવ્યું. એ બહુ વિચિત્ર સીન હતો. આટલાં સુંદર ઐતિહાસિક કિલ્લાનાં પરિસરમાં, મુખ્ય ઇમારતથી લગભગ પાંચ જ મિનિટનાં ચાલી શકાય તેટલાં અંતરે એક શોપિંગ સેન્ટર બનાવવામાં આવેલું હતું અને તેમાં એક રૂફટોપ રેસ્ટ્રોં પણ હતું!

મને શંકા હતી કે, મારું સાધારણ અમેરિકન બેન્ક કાર્ડ ત્યાં ચાલશે કે કેમ. જાપાનની કોઈ પણ બેન્ક, અમેરિકન બેન્ક્સનાં ગ્લોબલ કનેક્શનમાં નથી. મારાં મિત્રોએ કહ્યું હતું કે, ત્યાંનાં કોઈ પણ 7-11 (જી હા, 7-11 કોર્નર સ્ટોર) બેન્કમાંથી હું મારાં અમેરિકન બેન્ક કાર્ડ વડે પૈસા ઉપાડી શકીશ અને એમ પણ કહ્યું હતું કે ત્યાં બધે જ 7-11 આસાનીથી મળી રહેશે. પણ, આ ઐતિહાસિક કિલ્લાનાં રેન્ડમ શોપિંગ સેન્ટરમાં મને 7-11 બૅન્કનું ATM મળવાની શક્યતા નહોતી લાગતી. પણ, ત્યાં એ હતું. સરકારોની ટૂરિસ્ટો પાસેથી ટિકિટરૂપે પૈસા કમાવાની વૃત્તિને ક્યારેય અંડરએસ્ટીમેટ ન કરવી!

એ કિલ્લો ખૂબ નાનો છે. તમે કુંભલગઢ વગેરે ગયાં હો તો તેની સામે તો આ એકદમ બચોલિયું લાગે. તેની અંદર જોવાની વસ્તુઓ ઓછી હતી, અને લેખિત માહિતી વધુ હતી જેમ કે, કવિતાઓ, ત્યાંનો ઇતિહાસ વગેરે બધી જ માહિતી જાપાનીઝમાં હતી. તેમાં તો આપણને કઈં ટપ્પા પડે તેમ હતાં નહીં એટલે મારી મુલાકાત ટૂંકી રહી.

પાછાં નીચે જતી વખતે પણ મેં એ બગીચાનો આનંદ લીધો અને મારાં next destination દોતોન્બોરી તરફ કઈ રીતે જવું એ વિશે માહિતી શોધી.

મૅપ્સ કહેતાં હતાં કે, ઓસાકા કાસલથી દોતોન્બોરી અંત સુધી JR લાઈન નહોતી જતી. તેનાં માટે મારે Osakajokoenથી ત્સુરૂહાશી સુધી JR ટ્રેન અને ત્યાંથી બદલીને ઓસાકા-નામ્બા સ્ટેશન સુધ લોકલ ટ્રેઈન પકડવી પડે તેમ. ત્સુરૂહાશી તો હું આરામથી પહોંચી ગઈ. પણ, ત્યાંથી બદલીને લોકલ ટ્રેનની ટિકિટ કઈ રીતે ખરીદવી અને નામ્બા તરફની ટ્રેન ક્યાંથી પકડવી એ સમજાયું નહીં. ત્યાં સાઇન લગાવેલી હતી તેમાં પણ બહુ માહિતી નહોતી એટલે મેં સ્ટેશન પર એક કર્મચારીને પૂછ્યું. પણ, તેને ઇંગ્લિશ નહોતું આવડતું. ત્યાં હાઈસ્કૂલ/કૉલેજમાં ભણતી છોકરીઓનું એક ગ્રુપ હતું. યુવાન લોકોને કદાચ ઇન્ટરનેટનાં કારણે ઇંગ્લિશ આવડતું હોય એ તર્કે મેં તેમને પૂછ્યું. તેમાંની એક છોકરીએ લગભગ દસેક મિનિટ સુધી મને ભાંગી તૂટી ભાષામાં સમજાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો અને ત્યાં સુધી એ બધી છોકરીઓ શાંતિથી ઊભી રહી અથવા પેલીને સમજાવીને મને જવાબ આપવાનો પ્રયત્ન કરતી રહી. અંતે સ્ટેશનનાં કર્મચારી અને પેલી છોકરી, બંનેની ઇન્સ્ટ્રક્શનનાં થોડાં થોડાં ભાગ જોડીને મને સમજાયું કે હું ઊભી હતી ત્યાં ડાબી બાજુ મશીનમાંથી ટિકિટ લેવાની હતી અને જમણી બાજુથી લોકલ ટ્રેન પ્લૅટફૉર્મ સુધી અંદર જવાનો રસ્તો હતો. નામ્બા સ્ટેશનથી દોતોન્બોરી ચાલીને જવાનું સહેલું હતું.

દોતોન્બોરી ઓસાકાનાં તમામ ટૂરિસ્ટ અટ્રૅકશનમાં પહેલાં નંબર પર છે. એ આખો વિશાળકાય માર્કેટનો વિસ્તાર છે. ત્યાં દુનિયાની તમામ ચીજોની દુકાનો, ઘણી પ્રકારનાં સ્ટ્રીટફૂડ (મુખ્યત્ત્વે સીફુડ), રેસ્ટ્રોં, બાર વગેરે આવેલાં છે અને માર્કેટની બરાબર વચ્ચેથી દોતોન્બોરી નદી વહે છે જેમાં બોટિંગ કરી શકાય છે. નદીનાં બંને તરફનાં ઘાટ પાર માર્કેટ્સ આવેલી છે અને ત્યાં કોઈ ને કોઈ ઇવેન્ટ્સ અને પરફોર્મન્સ ચાલતાં રહેતાં હોય છે.

અહીં પહોંચીને મેં પહેલું કામ H&Mમાંથી કોઈ સસ્તા શૂઝ લેવાનું કર્યું. જાપાન આવતાં પહેલાં જ મેં શૂઝની એક પૅર લીધી હતી. દુકાનમાં પહેર્યાં ત્યારે એ બરાબર લાગતાં હતાં. પણ, અડધો દિવસ પહેરીને ચાલ્યા પછી મને એ ખૂબ ટાઈટ લાગતાં હતાં અને તેમાં મારાં પગનાં અંગૂઠાં ખૂબ દબાતાં હતાં. એ પહેરીને આખી ટ્રિપ નીકળે એ તો શક્ય જ નહોતું. નવાં શૂઝ પહેરતાંની સાથે જ મને ખૂબ રાહત થઇ અને મેં આગળ ચાલવાનું શરુ રાખ્યું.

થોડાં સમય પછી ભૂખ લાગી અને ત્યાં માર્કેટની બરાબર વચ્ચે મને ગૂગલ મેપ પર Atl કાફૅ નામનું એક વેગન રેસ્ટ્રોં મળ્યું (Organic & Vegetarian Cafe Atl). રણમાં જાણે કોઈએ પાણીની મશક આપી હોય તેવો અનુભવ હતો એ. ત્યાં મેં લન્ચ મેન્યૂમાંથી જમવાનું અને એક ગ્લાસ જ્યુસ ઑર્ડર કર્યાં. જ્યૂસનાં ગ્લાસની સાઈઝ ખૂબ નાની – શોટ ગ્લાસ અને સામાન્ય પાણીનાં ગ્લાસની વચ્ચેની સાઈઝ હતી.

એટલું સારું હતું કે, જમવાનું પૂરતું હતું. જમીને થોડો સમય મેં ત્યાં ચક્કર માર્યું પણ હવે થાક અને કંટાળો બંને શરુ થયાં હતાં એટલે સાંજે છએક વાગ્યા આસપાસ મેં હોટેલ તરફ પ્રયાણ કર્યું. આ વખતે ઓસાકા સ્ટેશનથી હૉટેલ સુધી ચાલવાને બદલે આપણે ચુપચાપ હોટેલની શટલ લઇ લીધી.