ન્યુ ઓર્લીન્સ – છેલ્લું પ્રકરણ

અમેરિકા, ન્યુ ઓર્લીન્સ

ઇન્ટરનૅશનલ હાઉઝ હોટેલથી નીકળીને સૅમે અને મેં ઓછામાં ઓછી કલાક સુધી બૅન્કઝીની જ વાતો કર્યા કરી. ત્યાર પછી અમારે ન્યુ ઓર્લીન્સનાં પ્રખ્યાત કબ્રસ્તાનોની ટૂઅર કરવી હતી. પણ, તેનાં માટે મોડું થઇ ગયું હતું. એ હોટેલ શહેરનાં બાર, રેસ્ટ્રોં અને આર્ટ ગૅલેરીઝવાળાં વિસ્તારથી ખૂબ નજીક હતી એટલે ત્યાંથી ફરી અમે ચાલીને આગળ જવા લાગ્યા અને પગપાળા ફ્રેન્ચ ક્વૉર્ટર્સ એક્સપ્લોર કરવા લાગ્યા. અમે લૅન્ડ થયા ત્યારે તો અમે મોડી રાત્રે ફ્રેન્ચ કવૉર્ટર્સ ફર્યા હતા એટલે ખાસ કૈં જોઈ નહોતા શક્યા અને આર્ટ માર્કેટ સિવાયની મોટા ભાગની ગૅલેરીઝ તો બંધ થઇ ચુકી હતી. પણ, ઈચ્છા હતી કે, દિવસનાં સમયે ત્યાં ફરવું અને એ સાંજ ન્યુ ઓર્લીન્સમાં અમારી છેલ્લી સાંજ હતી એટલે ફ્રેન્ચ કવૉર્ટર્સમાં રખડવા માટેનો એ છેલ્લો મોકો હતો.

તેની નાની નાની શેરીઓ એક પછી એક અમે ઓળંગતા ગયા અને શહેરનાં એ સૌથી હેપનિંગ ભાગમાં સંગીત, આર્ટ અને આર્કિટેક્ચર એક્સપ્લોર કરતા ગયા. શહેરનાં બરાબર મધ્યમાં અમુક શેરીઓ સાંજ પડતા જ તમામ વાહનો માટે બંધ થઇ જાય છે અને લોકો રસ્તા પર જ પાર્ટી કરતા જોવા મળે છે.

આગળ ઉલ્લેખ કર્યો તેમ આ શહેર અમૅરિકાનાં બહુ ઓછાં શહેરોમાંનું એક છે જ્યાં જાહેર સ્થળો પર પણ શરાબ પીવાની અનુમતિ છે. હૅન્ડ ગ્રેનેડ જેવાં દેખાતાં એક મોટાં ફ્લાસ્કમાં ત્યાં કૉકટેઈલ્સ મળતાં હતાં જે અમારી આસપાસ ઘણાં લોકો પી રહ્યા હતા. એ જોઈને સૅમને પણ એક ગ્રેનેડ કૉકટેઇલ પીવાનું મન થયું. અમે એક નાનકડી કૉકટેઈલ્સની દુકાન જોઈ, જ્યાંથી રીતસર સ્ટ્રીટ-ફૂડની જેમ લોકો કૉકટેઇલ્સ ખરીદી શકતા હતા! સૅમે ત્યાંથી એક ગ્રેનેડ કૉકટેઇલ ખરીદ્યું અને મને આશ્ચર્ય એ વાતનું છે કે, તેણે એ પૂરું પણ કર્યું! અને એ કૉમેન્ટ તેની ક્વોન્ટિટી વિષે નહીં, સ્વાદ વિષે છે. ;)

રસ્તામાં અમને નાના બાળકોથી માંડીને દરેક ઉંમરનાં સ્ટ્રીટ મ્યુઝિશિયન જોવા મળ્યા! ઘણી બધી શેરીઓનાં ખૂણે ખાંચરે અમને કોઈને કોઈ મ્યુઝિક વગાડતું દેખાઈ જતું. તેમનાં વીડિયોઝ હું લઈ શકી હોત. પણ, એ સમયે ફોનનાં કૅમેરામાંથી એ બધું જોવા-સાંભળવા કરતા મને એ ઘડીમાં ત્યાં હાજર રહીને તેમનું સંગીત માણવાનું વધુ યોગ્ય લાગ્યું એટલે વીડિયોઝને મારી ગોળી અને યાદ માટે અને આ બ્લૉગ પર શેર કરવા માટે તેમનાં થોડાં સ્ટિલ ફોટોગ્રાફ્સ લઈને સંતોષ માન્યો.

કોઈ ખાસ એજન્ડા તો હતો નહીં એટલે ઈચ્છા પડે તે દિશામાં ફરતા રહ્યા. આટલું કરતા ભૂખ લાગી એટલે એક નાનકડાં ક્યૂટ કૅફેમાં જઈને અમે ન્યુ ઓર્લીન્સની પ્રખ્યાત બેકરી આઇટમ – ‘બૅન્યે’ (Beignet) ની મજા માણી અને લાઇવ મ્યુઝિક તો ત્યાં પણ ચાલુ જ હતું. ત્યારે થયું કે, ‘મિડનાઇટ ઈન પૅરિસ’ની જેમ ‘મિડનાઇટ ઇન ન્યુ ઓર્લીન્સ’ પણ બનવું જોઈએ, આ શહેર તેટલું ચાર્મિંગ છે!

એ સિવાય અમે એક-બે નાની આર્ટ ગૅલેરીઝમાં પણ લટાર મારી. અમારાં એરબીએનબીમાં સુંદર લખાણવાળું એક પેપર પડ્યું હતું. એ જ અમને ત્યાંની એક આર્ટ ગૅલેરીમાં પણ જોવા મળ્યું ત્યારે ફેવરિટ સ્કુલ ટીચર અચાનક મેળામાં દેખાઈ જાય તેવું કુતુહલ અમને થયું હતું અને અંદર જઈને ખબર પડી કે, આ નોટ જેણે લખેલી છે તે ક્રિસ રૉબર્ટ્સ – એન્ટીઓની જ એ આર્ટ ગૅલેરી હતી, જ્યાં અમે ઊભા હતા!

એ સિવાય આસપાસની સુંદરતાનો પણ પાર નહોતો.

એ રાત્રે ડિનર માટે અમને એક મસ્ત આફ્રિકન રેસ્ટ્રોં મળ્યું હતું. ન્યુ ઓર્લીન્સમાં બ્લૅક લોકોની વસ્તી વધારે હોવાનાં કારણે તેમની સંસ્કૃતિ ફક્ત ફ્રેન્ચ કે સ્પૅનિશ કોલોનીથી પ્રભાવિત નથી પણ, આફ્રિકન સંસ્કૃતિનાં અમુક તત્ત્વો પણ તેમાં ભળી ગયાં છે. એટલે આફ્રિકન ફૂડ ટ્રાય કરવા માટે હું તત્પર હતી!

ગામ્બિયા અને કેમરુનની અમુક ટ્રેડિશનલ રેસિપીઝ અમને આ રેસ્ટ્રોંમાં માણવા મળી. તેમનું ડેકોર પણ મસ્ત રંગબેરંગી હતું!

ડિનર પછી જાણે આખા દિવસની રખડપટ્ટીનો થાક અમને અચાનક એકસાથે લાગી ગયો. જો કે, અમે નસીબદાર હતા કે, અમારું એરબીએનબી ત્યાંથી પાંચેક મિનિટની દૂરી પર જ હતું.

પછીનાં દિવસે મોડી બપોરે અમારી ફ્લાઇટ હતી અને મારે અને સૅમને બંનેને એ દિવસે કામ ચાલુ હતું. રાત્રે બધો સામાન પૅક કરીને સવારે નાહીને તરત ચેક-આઉટ કરવાનું રહે તેવો અમારો પ્લાન હતો. કામ કરવા માટે અમારે વાઇ-ફાઇવાળું કોઈ કૅફે શોધવાનું હતું. મારે કશેક આસપાસ જ રહેવું હતું જેથી આવવા-જવામાં સમય ઓછો વેડફાય. પણ, સૅમનો પ્લાન કૈંક બીજો હતો. તેણે તો ઊબર ઓર્ડર કરી! પહેલા તો મને થયું આ કેમ આવા કામ કરે છે?! પણ, કૅફે પહોંચ્યા ત્યારે સમજાયું કે, તેનો ગ્રાન્ડ પ્લાન એ હતો કે, આગલા દિવસે આર્ટ-વૉક દરમિયાન મારાં ધ્યાનમાં એક આઉટડોર સીટિંગવાળું એક કૅફે આવ્યું હતું જેની દીવાલો પર મ્યુરલ્સ જ મ્યુરલ્સ બનેલા હતાં! પણ, તે અમારી ટૂઅરનાં એજન્ડામાં એ નહોતું એટલે અમે ત્યાં રોકાઈ નહોતા શક્યા. સૅમ અને હું ફરી ત્યાં આવી પહોંચ્યા હતા! ત્યાં બેસીને કામ કરવાનાં વિચારે જ મને ખુશ કરી દીધી.

પણ, ખુશી લાંબી ટકી નહીં. આઉટડોર કૅફે હોવાનો એક મતલબ એ પણ થાય કે, ત્યાં સિગરેટ સ્મોક કરી શકાય! અમે બેઠા તેની દસેક મિનિટમાં જ એક ભાઈ ત્યાં આવીને ફૂંકવા લાગ્યા અને અમારે ઊઠી જવું પડ્યું. પછી થોડી વાર અમે એ કૅફેમાં અંદર બેઠા.

અંદરની જગ્યા થોડી નાની હતી એટલે અમે થોડી વારમાં જ કંટાળી ગયા અને ફ્રેન્ચ કવૉર્ટર્સ પાછા ફર્યા. સામે જ બરાબર સેઇન્ટ લુઈસ કથીડ્રલ હતું, જે અમારે પરેડવાળાં દિવસે અંદરથી જોવાનું બાકી રહી ગયું હતું. લંચ ટાઇમ લગભગ થઇ જ ગયો હતો અને અમે થોડી વાર રખડી શકીએ તેમ હતા એટલે અમે કથીડ્રલમાં અંદર ગયા. હજુ અમે જોતા જ હતા કે, ત્યાં એક પાદરી આવીને અમારી સાથે વાતો કરવા લાગ્યો અને તેમનું ચર્ચ કેટલું સારું છે એ વિષે અમને કહેવા લાગ્યો. અમે પૂછ્યું, હરિકેન કૅટરીના વખતે પણ ચર્ચે લોકોની મદદ કરી હતી કે? પછી તેણે ગોળ ગોળ જવાબ આપ્યા અને સમજી ગયો કે, અહીં બહુ લપ કરવા જેવી નથી. ધાર્મિક સ્થળોમાં અમારો રસ તેમનાં આર્કિટેક્ચર પૂરતો સીમિત છે અને તે દૃષ્ટિએ આ ચર્ચ ખરેખર સુંદર હતું.

ત્યાર પછી સૅમને ફરી ગમ્બો ખાવાની ઈચ્છા થઇ એટલે અમે એક રેસ્ટ્રોં શોધ્યું જે વેજિટેરિયન ગમ્બો વેંચતું હતું. જો કે, એ ગમ્બોનો સ્વાદ અને ત્યાર પછીનું બધું જ મારી મેમરીમાં એકદમ ધૂંધળું છે. અમારો ગમ્બો હજુ આવ્યો પણ નહોતો કે, કામ ઉપરથી મને એક ઇમર્જન્સી મૅસેજ આવ્યો. એ કટોકટીનો ઉકેલ લાવવામાં મારી બાકીની બે-ત્રણ કલાક નીકળી ગઈ અને સૅમે રખડવાનું ચાલુ રાખ્યું. મોડી બપોરે અમારાં એરબીએનબીની લૉબીમાંથી અમે અમારો સામાન ઉઠાવ્યો અને ઍરપોર્ટ માટે રવાના થયા.


જે નોકરીનાં ચક્કરમાં મેં ન્યુ ઓર્લીન્સમાં રખડવાનાં અમુક કલાકો ગુમાવ્યાં હતાં, તે નોકરી તો ત્યાર પછી બે મહિના માંડ રહી જયારે, કદાચ રખડવાની મજા જીવનભર રહી હોત. પણ, પછી એમ થાય છે કે, કામચોરી કર્યા જેવી લાગણી પણ ન જ ગમી હોત એટલે સારું થયું કે, કરી લીધું. ખેર, કર્મ કરવું, ફળની ઈચ્છા ન કરવી વગેરે વગેરે …

ન્યુ ઓર્લીન્સ – બે વધુ બૅન્કઝી મ્યુરલ્સ!

અમેરિકા, ન્યુ ઓર્લીન્સ

ન્યુ ઓર્લીન્સમાં આ દિવસ અમારો છેલ્લો આખો દિવસ હતો. એ સવારે છ પાર્થની ફલાઇટ ટેક ઑફ કરવાની હતી પણ, ઘેરાં વાદળ અને વરસાદનાં કારણે મોડી પડી હતી અને તેનો નવો સમય બદલાઈને આઠ વાગ્યાનો થયો હતો. સૅમ પાર્થને એરપોર્ટ ડ્રૉપ કરીને થોડો સમય ઊંઘ્યો પણ, ભાઈની ફલાઇટ ડીલે થયેલી ફ્લાઇટનું શું થયું એ જાણવા માટે તે વચ્ચે વચ્ચે ઊઠતો રહ્યો હતો. સવારે આઠ વાગ્યે મારી આંખ ખુલી ત્યારે એ જાગતો હતો અને થોડો ચિંતિત પણ લાગતો હતો. પાર્થની ફલાઇટ બે વખત મોડી થયાની વાત તેણે મને કરી. આઠ વાગ્યે પણ તેની ફલાઇટ ઉડી નહોતી અને ક્યારે એ ન્યુ ઓર્લીન્સથી ન્યુ યૉર્ક પહોંચશે તેની કોઈને ખબર નહોતી. ન્યુ યૉર્કથી મુંબઈની તેની કનેક્ટિંગ ફલાઇટ 3 કલાકમાં નીકળતી હતી. તેમાંથી બે કલાક તો વહી ચૂકી હતી અને પછીની એક કલાકમાં પણ કોઈ પણ ફલાઇટનાં ન્યુ ઓર્લીન્સથી નીકળવાનાં કોઈ જ અણસાર લાગતા નહોતા. મુંબઈ લૅન્ડ થઈને ત્યાં તેને ઘણાં બધાં કામ પણ હતાં અને બધું જ ડખે ચડી ગયું હતું. લગભગ દસેક વાગ્યા સુધી સૅમ તેની સાથે વાત કરતો જાગતો રહ્યો અને મેં થોડી વધુ ઊંઘ ખેંચવાનો પ્રયત્ન કર્યો. સાડા દસ આસપાસ આકાશ સ્વચ્છ થઇ ગયું હતું અને ફલાઇટ્સ ઉડવા લાગી હતી. પાર્થની નવી ફ્લાઇટ બપોરે એક વાગ્યે ઉડવાની હતી. ત્રણ કલાકમાં હવામાનમાં અચાનક ફેરફાર થાય તેવું તો અમને લાગતું નહોતું એટલે બધાને પેલી એક વાગ્યાની ફલાઇટ ઉડશે તેવી ખાતરી હતી. તેની બાકી કનેક્ટિંગ ફલાઇટ પણ તેની ઑફિસનાં ટ્રાવેલ એજન્ટ્સે ગોઠવી આપી હતી.

બધું ઠેકાણે પડ્યા પછી સૅમને ઊંઘી જવું હતું. પણ, તેણે કાર પાર્કિંગનાં કૈંક લોચા કર્યા હતા અને કૈંક અમુક જ કલાકોની છૂટવાળી જગ્યામાં પાર્કિંગ કર્યું હતું એટલે તેને એક વાગ્યે ઊઠી જવું પડ્યું. કાર પાછી રેન્ટલ ઑફિસે પાછી પણ પહોંચાડવાની હતી એટલે, એક વાગ્યે ઊઠીને અમે તૈયાર થઈને જ બહાર નીકળ્યા. સૌથી પહેલા તો પેટ્રોલ સ્ટેશન શોધવાની બબાલ થઈ. ગૂગલ મૅપ્સ પર એક લોકેશન માર્ક કરેલું હતું પણ, ત્યાં કશું જ નહોતું. એટલે ત્યાંથી નજીકનું બીજું કોઈ સ્ટેશન અમે શોધ્યું જે કૅશ-ઓન્લી હતું અને એકદમ વિચિત્ર નાની દુકાન જેવું લાગતું હતું. પેટ્રોલ ભરાવીને સૅમે કાર રેન્ટલ ઑફિસનું લોકેશન મને કહ્યું. તેમાં પણ ફરી ગૂગલ મૅપ્સનાં લોચા થયા. મૅપ્સ અમને એવી જગ્યાએ વળવાનું કહી રહ્યો હતો જ્યાં કોઈ રસ્તો જ નહોતો. અંતે એકાદ બે ચક્કર મારીને અમે કાર રેન્ટલ ઑફિસ પહોંચ્યા. ત્યાં જઈને જોયું તો સમજાયું કે, ત્યાં તેમનું પોતાનું પેટ્રોલ પમ્પ છે!!! સાન ફ્રાન્સિસ્કો કે સિઍટલ કે ન્યુ યોર્ક નહોતું આ કે, ખોબલા જેવડી કાર રેન્ટલ ઑફિસ ને ખોબલા જેવડું પાર્કિંગ હોય. અહીં તો ભાઈ રેન્ટલ ઑફિસ પોતાનો એક નાનો પેટ્રોલ પમ્પ રાખી શકે તેટલી જગ્યા હતી તેમની પાસે, એ પણ શહેરનાં મધ્યમાં!

બધી ફોર્માલિટી પતાવીને જીવનનાં એ જ સળગતા પ્રશ્ન પર અમે ફરી આવી પહોંચ્યા. શું ખાશું અને પછી શું કરશું? મારી પાસે જવાબ તૈયાર હતો. આગલી રાત્રે અમે એક વેગન રેસ્ટ્રોં શોધ્યું હતું જ્યાં અમે જઈ નહોતા શક્યા, ત્યાં જઈને જમવું અને પછી આગલાં દિવસે ટાયલરે બૅન્કઝીનાં મ્યુરલ્સનાં બીજાં બે લોકેશન આપ્યાં હતાં ત્યાં જવાનું. ત્યાર પછી કેવો અને કેટલો સમય છે તેનાં આધારે આગળનો પ્લાન બનાવવાનો. સૅમને પ્લાન ગમ્યો એટલે કાર રેન્ટલ ઑફિસથી જ અમે ‘સીડ’ નામનાં એક કૅફેની વાટ પકડી.

એ કૅફેમાં અંદર જઈને સમજાયું કે, તેનું રેટિંગ આટલું હાઈ કેમ હતું!

સીડનું ડેકોર તો અફલાતૂન હતું જ, જમવાનું પણ એટલું જ સારું હતું. સર્વિસ થોડી ધીમી હતી પણ, ભીડ ઓછી હતી એટલે શેફ પોતે અમારી બધી જ ડિશિઝ લઈને બહાર આવતો હતો. અમે ત્યાં ન્યુ ઓર્લીન્સની બે ક્રેઓલ સ્પેશ્યલ્ટી – ગમ્બો અને પૉબોય મંગાવ્યાં હતાં. ત્યાં મંગાવવાનું એક કારણ એ પણ હતું કે, આ બંને વાનગીઓ સી-ફૂડની વાનગીઓ છે અને ન્યુ ઓર્લીન્સમાં તેનું વેજિટેરિયન વર્ઝન મળવું અમને થોડું મુશ્કેલ લાગ્યું એટલે દેખાયું તેવું તરત અમે મંગાવી જ લીધું! ગમ્બો મસ્ત હતું, પોબોય ઠીક ઠીક હતું. પોબોય સેન્ડવિચ જેવું હતું પણ, તેમની બ્રેડ થોડી ચવળ હતી એટલે તેમાં બહુ મજા ન આવી. આ વેગનનાં ચક્કરમાં અમને યાદ ન રહ્યું કે, લાટે કે કૅપ્યુચીનોમાં એ લોકો દૂધ નહીં નાંખે! એ દિવસે સૅમને લાટે પીવાનું બહુ મન હતું એટલે તેણે હરખ-હરખમાં મંગાવી તો ખરી પણ, ત્યાં સામો સવાલ આવ્યો – કૉફીમાં સોય મિલ્ક, આલ્મન્ડ મિલ્ક કે ઓટ મિલ્ક? આ સવાલ પર સૅમનું મોં જોવા જેવું થઈ ગયું હતું. સર્વરે કહ્યું કે, દૂધની નજીકમાં નજીક આલ્મન્ડ મિલ્ક આવશે એટલે તેણે તેનો ઓર્ડર આપ્યો. અધૂરામાં પૂરું સર્વિંગમાં પણ ગોટાળો થયો હતો. એ લોકો અમારો કૉફનો ઓર્ડર ભૂલી ગયા હતા એટલે એ આવી પણ જમવાનું પતી ગયા પછી. આવી એટલે પીવાઈ ગઈ, બાકી બહુ મજા ન આવી. જો કે, પોતાની ગડબડ બદલ એ લોકોએ બિલમાંથી કૉફી હટાવી દીધી હતી.

બાય ધ વે, મારી પાસે ફૂડ ફોટોઝ તો લગભગ ક્યારેય હોતાં જ નથી કારણ કે, હું ટ્રાવેલિંગ વખતે ગમે તે રેસ્ટ્રોંમાં જાઉં, ખૂબ ભૂખી તરસી જ જતી હોઉં છું એટલે જમવાનું આવે ત્યારે તરત તેનાં પર તૂટી પાડવાનું જ મન થતું હોય છે અને ફોટો લેવાનો વિચાર પણ આવતો નથી હોતો. એટલે વખાણ કરું ત્યારે નછૂટકે,મારા પર ભરોસો રાખીને તમારે માની જ લેવું પડશે કે, ખાવા/પીવાનું ખૂબ સરસ હતું.

બૅન્કઝીનું બીજું ઈન્સ્ટોલેશન સીડ રેસ્ટ્રોંથી ચાલતા દસેક મિનિટની દૂરી પર જ હતું અને અમે સીડથી સીધા ત્યાં જ જવાનાં હતા. પણ, સીડની બરાબર સામે સૅમને એક ઑર્ગેનિક જ્યૂસ અને સ્મૂધીની દુકાન દેખાઈ, જેનું નામ હતું ‘ધ ગ્રીન ફૉર્ક’.

તે બહારથી બહુ ક્યૂટ દેખાતી હતી એટલે અમે ત્યાં પણ એક સ્ટૉપ કર્યું. એ દુકાન પણ દેખાવમાં જેટલી સુંદર હતી તેટલાં જ સરસ ત્યાંનાં જ્યૂસ અને સ્મૂધી પણ હતાં! જો કે, બહુ સાંકડી જગ્યામાં હતી એટલે ત્યાંથી બહાર નીકળીને અમારાં નેક્સ્ટ બૅન્કઝી ઈન્સ્ટોલેશન તરફ ચાલતા અમે સ્મૂધી પીતા રહ્યા. વરસાદનાં છાંટા શરુ થઈ ગયા હતા અને મને પલળવાની થોડી બીક લાગી પણ, નસીબજોગે વરસાદ ન આવ્યો.

જેની શોધમાં નીકળ્યા હતા તે બૅન્કઝી ઇન્સ્ટોલેશન અમને એક અવાવરુ, નાની શેરીમાં એક દુકાનની દીવાલ પર મળ્યું. ત્યાં અમારા સિવાય બીજું કોઈ એ જોવા આવેલું નહોતું. આ ઇન્સ્ટોલેશનમાં દર્શાવાયેલો માણસ ગ્રાફિટી/મ્યુરલ પર પેઇન્ટ કરીને તેને હટાવી રહ્યો છે. આ મ્યુરલ અને ગ્રફીટી હટાવવાનું કામ ખરેખર બહુ થતું હોય છે કારણ કે, અન્ય લોકોની માલિકીની કે, સરકારી માલિકીની દીવાલો પર સ્ટ્રીટ આર્ટ બનાવવું દુનિયાનાં મોટા ભાગનાં દેશોમાં ગેરકાનૂની છે. સાત સારું હોય તોયે આવી દીવાલો પર થયેલું કામ લોકલ ગવર્મેન્ટ હાલતા ને ચાલતા હટાવડાવી દેતી હોય છે. બૅન્કઝીનું મ્યુરલ આ વાસ્તવિકતા પર તેની સૅટાયરિકલ(કટાક્ષપૂર્ણ) કૉમેન્ટેરી છે.

આગળ જણાવ્યું તેમ, શેરી નાનકડી અને અવાવરુ હતી એટલે સૅમને થોડો ડર લાગ્યો અને અમે પાંચ જ મિનિટમાં ત્યાંથી નીકળી ગયા. ત્યાર પછીનું ત્રીજું અને બૅન્કઝીએ 2008માં ન્યુ ઓર્લીન્સમાં બનાવેલાં 11 મ્યુરલ્સમાંનું છેલ્લું, કોઈ ‘ઇન્ટરનેશનલ હાઉઝ હોટેલ’ નામની હોટેલની લૉબીમાં હતું. ત્યાં સુધી ચાલીને જઈ શકાય તેમ નહોતું એટલે ત્યાં પહોંચવા માટે અમે ઉબર ઓર્ડર કરી. ત્યાં ટ્રાફિક ખૂબ હોવાને કારણે અમારી વીસેક મિનિટ ઊબરની રાહ જોવામાં વેડફાઈ. પણ, અંતે બંદી પહોંચી ખરી અને અમને હોટેલ પહોંચાડ્યા પણ ખરા!

ખૂબ ઊંચી છતવાળી, ક્લાસિક આર્કિટેક્ચરવાળી, વિશાળ લૉબીનાં પાછલા ખૂણાંમાં દસ બાય દસ ફુટનો સવા સાતસો કિલોનો દીવાલનો એક મોટો ટુકડો (ટુકડો શું, દીવાલ જ ગણી લો) ડિસ્પ્લેમાં રાખવામાં આવ્યો છે! કોઈ મ્યુઝિયમમાં રાખેલાં આર્ટવર્કની જેમ અહીં પણ તેને વ્યવસ્થિત લાઇટિંગ આપવામાં આવ્યું છે અને દીવાલથી અમુક અંતરે દૂર ઊભા રહીને જ એ મ્યુરલ જોવાની છૂટ છે. બૅન્કઝીનાં અમ્બ્રેલા ગર્લ વાળાં મ્યુરલની જેમ આ મ્યુરલમાં પણ હરિકેન કૅટરીનાની જ વાત છે. અહીં કટાક્ષ છે અમૅરિકન આર્મી પર જે, આવી હતી તો હરિકેન પછી ન્યુ ઓર્લીન્સનાં લોકોની મદદ કરવા માટે પણ, સાથે સાથે સ્થાનિક લોકોની અમુક મૂલ્યવાન વસ્તુઓ પણ લૂંટી ગઈ. :( એટલે જ આ મ્યુરલનું નામ પણ છે ‘ધ લૂટર્સ’. (બાય ધ વે, ‘લૂટ’ શબ્દ અંગ્રેજોએ આપણાં દેશમાં જ લૂંટફાટ કરતી વખતે શીખ્યો છે.)

મ્યુરલની બરાબર પાસે એક નાનકડો રુમ છે જેમાં બૅન્કઝીએ લખેલું અને બૅન્કઝી વિષે લખાયેલું ઘણું બધું રાખવામાં આવ્યું છે. એ રુમ અને તેની અંદરની ચીજ વસ્તુઓની વાત હું એક સ્પેશિયલ પોસ્ટ માટે બચાવી રાખવા માંગુ છું, સિવાય એક ફોટો. નીચેનો ફોટોમાં તમે જોઈ શકશો આ મ્યુરલને મિટાવવા માટે તેનાં પર કરવામાં આવેલાં આડાં-અવળાં સ્પ્રે પેઇન્ટ (જેની વાત બૅન્કઝીનું ઉપરનું મ્યુરલ જ કરે છે!), તેને હટાવીને મ્યુરલનું રિસ્ટોરેશન, એ જે દીવાલ પર હતું તે વેરહાઉઝ જયારે પાડી નાંખવામાં આવ્યું હતું ત્યારે આ મ્યુરલવાળાં 10×10નાં કટકાની કોતરણી અને હોટેલ સુધી તેને પહોંચાડવાની જહેમત! આ બધું કામ સ્વખર્ચે શૉન કમિન્ગ્સ નામનાં એક માણસે કરેલું છે. શૉન પોતે જ ઇન્ટરનૅશનલ હાઉઝ હોટેલનો માલિક પણ છે. :)

સામાન્ય આર્ટનું રિસ્ટોરેશન અને કન્ઝર્વેશન પણ બહુ અઘરું છે, સ્ટ્રીટ આર્ટનું તો લોઢાનાં ચાણા ચાવવા જેવું છે. પણ, મારા-તમારા જેવા સામાન્ય પ્રેક્ષકો નસીબદાર છે કે, શૉન જેવા માણસો રસ લઈને, સ્વપ્રયત્ને, સ્વખર્ચે પણ આવું રિસ્ટોરેશન અને કન્ઝર્વેશનનું કામ કરે છે ત્યારે આપણને આવું આર્ટ વિના ખર્ચે જોવા અને માણવા મળે છે!

ટોક્યો – 4

જાપાન, ટોક્યો

શિંજુકુની રાત પછી અમારા માટે સવારે વહેલું ઊઠવું મુશ્કેલ હતું. નાહીને સૅમ અને અભિને સારી કૉફીની જરૂર હતી.એ માટે અભિએ આશુ પાસેથી કોઈ જગ્યા વિષે જાણ્યું હતું જે અમારી હોટેલથી ખૂબ નજીક હતી એટલે અમે ચાલીને ત્યાં પહોંચ્યા.

રસ્તામાં અમારી હોટેલનાં બગીચામાં આ સુંદર ફોટો પાડ્યો

રસ્તામાં અભિ એ કૉફી વિષે અને ખાસ એ જગ્યા વિષે ખૂબ ઉત્સાહિત હતો. અભિ એટલો જાપાનપ્રેમી છે કે, તેને એક પાણકો દેખાડો અને કહો કે, આ જાપાનનો પથ્થર છે તો એ તેની ન હોય એવી ખૂબીઓ તમને જણાવે અને તેનાં વખાણ કરે. મને લાગ્યું કે, આ કૅફે વિશેનો ઉત્સાહ પણ કદાચ જાપાનની નાનામાં નાની વસ્તુ પ્રત્યેનાં તેનાં ઉત્સાહનો જ એક ભાગ હશે અને એ જગ્યા તો કદાચ અબવ ઍવરેજથી વધુ કૈં નહીં હોય.

પણ, ત્યાં પહોંચીને તો મારી આંખ પણ પહોળી થઇ ગઈ. અમારી હોટેલવાળો આખો વિસ્તાર એકદમ કોર્પોરેટ વિસ્તાર હતો. બહુમાળી મોડર્ન બિલ્ડિંગ્સ, ચળકતી કાચની બારીઓનું એક ગગનચુંબી જંગલ હતું. તેની વચ્ચે અચાનક અમે વીતેલી દુનિયાની યાદ જેવી એક સુંદર હવેલી પર આવી પહોંચ્યા.

એ બિલ્ડિંગનું નામ છે કિતાશીરાકાવા પૅલેસ (Kitashirakawa Palace). 1930માં બંધાયેલો આ નાનો મહેલ કોરિયાનાં એ સમયનાં રાજકુમારનું ઘર હતો. બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી પાયમાલ થયેલા રાજકુમારે નાણાંભીડને કારણે એ ઘર એક હોટેલ ચેઇન કંપનીને વેંચી નાખ્યું હતું. એ મહેલ અને તેની બાજુમાં બંધાયેલી એક બહુમાળી ઇમારત સાથે મળીને ‘આકાસાકા પ્રિન્સ હોટેલ’/’ધ ગ્રાન્ડ પ્રિન્સ હોટેલ’ તરીકે 2011 સુધી ચાલ્યાં. પછી હોટેલ બંધ થઇ ગઈ અને તેની બહુમાળી ઇમારત બંધ કરી દેવામાં આવી. 2016માં હવેલી ફરીથી ખુલી. ત્યારથી એ ‘આકાસાકા પ્રિન્સ ક્લાસિક હાઉઝ’ તરીકે ઓળખાય છે અને પ્રસંગો માટે બેન્કવેટ હૉલ તરીકે વપરાય છે.

પહેલી નજરે તો માની ન શકાય કે, આ જગ્યામાં એક કૅફે પણ છે અને અમે ત્યાં કૉફી પીવાના છીએ. અંદર ખરેખર એક કૅફે હતું અને કૅફે ખાલી પણ હતું. ઑર્ડર આપ્યા પછીની પહેલી પંદર મિનિટ તો મેં ફક્ત ત્યાં ડાફોળિયા મારવામાં અને ફોટોઝ લેવામાં કાઢી. જો આશુ અમને જલ્દી નીકળવા માટે મૅસેજિસ ન કરતો હોત તો કદાચ હું કલાક ત્યાં જ કાઢી નાંખત.

ત્યાંથી ટ્રેન પકડીને હું અને સૅમ ટોક્યો સ્ટેશન પર આશુ અને શ્રીને મળવાનાં હતાં અને અભિ તેનાં કામ માટે નીકળવાનો હતો. ટ્રેન સ્ટેશન સુધી તો અમે ત્રણે સાથે ચાલવા લાગ્યા. મને ખાતરી હતી કે, આકાસાકા સ્ટેશન સુધીનો સહેલો રસ્તો મને ખબર છે એટલે એ લોકો મારી સાથે ચાલવા લાગ્યા. દસ મિનિટ થાયે પણ સ્ટેશન ન આવ્યું અને એક ખોટો રસ્તો પણ પકડાઈ ગયો. અંતે અમે એક સ્ટેશન પર પહોંચ્યા પણ એ આકાસાકા નહીં પણ, નાગાતાચો સ્ટેશન હતું. અમારે જે ટ્રેન પકડવાની હતી એ નાગાતાચો પરથી જ મળતી હતી. એ સ્ટેશન પર આકાસાકાની દિશા દર્શાવતાં તીરની સાઈન મારેલી હતી. અમને લાગ્યું એકાદ બે મિનિટમાં તો આકાસાકા પહોંચી જશું. લગભગ દસ મિનિટે પહોંચી રહ્યા.

ટોક્યો સેન્ટ્રલ સ્ટેશન પહોંચતા સુધીમાં તો કકડીને ભૂખ લાગી ગઈ ‘તી. આશુ અને શ્રીએ અમને એક રેસ્ટ્રોં પર મળવાનું કહ્યું હતું – ‘ટીઝ ટાનટાન (T’s TanTan)’. આશુએ જયારે અમને જગ્યાનું નામ કહ્યું ત્યારે કહ્યું હતું કે, સ્ટેશન પર ઊતરીને મને કૉલ કરજો. પણ, ગૂગલ મૅપ્સનાં ભોમિયાઓને કૉલની શું જરૂર, બરાબર ને? ટ્રેન સ્ટેશનથી ઊતરીને અમે રેસ્ટ્રોં તરફ ચાલવા લાગ્યા. મૅપ્સ પ્રમાણે પાંચ મિનિટ ચાલવાનું હતું. રેસ્ટ્રોંની પિન બે ગલીઓનાં વચ્ચેનાં ફાંટામાં હતી. અમને જે મોટી વ્યસ્ત શેરી દેખાઈ એ જ શેરીમાંથી રેસ્ટ્રોં સુધી પહોંચાતું હશે તેવું ધારીને અમે એ તરફ ચાલવા લાગ્યા. રેસ્ટ્રોં નહોતું. બીજી શેરી તરફ ચાલ્યા ત્યાં પણ નહોતું. અંતે હારીને સૅમે આશુને કૉલ કર્યો. મને ખાતરી છે કે, એ પહેલા તો બે-ત્રણ મિનિટ હસ્યો હશે અમારા પર. અંતે અમને સમજાયું કે, મારી સાથે જે ઓસાકામાં થયું હતું તેવું ફરીથી અહીં થયું હતું. રેસ્ટ્રોં રસ્તાનાં લેવલથી એક લેવલ નીચે હતું. ઓસાકામાં અંડરગ્રાઉન્ડ સ્ટેશન જવાનો દરવાજો બરાબર નજર સામે હતો એટલે એ વિચાર તરત આવી ગયો કે, કદાચ રેસ્ટ્રોં ત્યાં નીચે હશે. પણ, અહીં તો સ્ટેશનનો દરવાજો દેખાય એ માટે પણ ફરીને પાંચેક મિનિટ ચાલવું પડ્યું એટલે અમે તરત અંડરગ્રાઉન્ડવાળું અનુમાન ન લગાવી શક્યા.

ગલીમાંથી ફરીને ટોક્યો ટ્રેન સ્ટેશનનાં મુખ્ય દરવાજા તરફ ચાલતા જ્યાં ગલી પૂરી થઇ અને મુખ્ય માર્ગ આવ્યો ત્યાં સામે એક ભવ્ય લાલ અને સફેદ રંગની ઇમારત દેખાઈ. એ સ્ટેશન મેં જોયેલા દુનિયાનાં સૌથી સુંદર ટ્રેન સ્ટેશન્સમાંનું એક છે. અફસોસ ત્યારે અમે એટલા થાકેલા અને ભૂખ્યા હતા કે, અમે એ ઈમારતનો એક પણ ફોટો ન લઇ શક્યા. જો કે, કદાચ લેવાનો પ્રયત્ન કર્યો પણ હોત તોયે તેની ખૂબસૂરતી કૅમેરામાં કેદ કરી શક્યા હોત કે કેમ એ મોટો સવાલ છે. ત્યાંથી અમને આશુએ નીચે સુધી પહોંચવાનો રસ્તો સમજાવી દીધો. એ સ્ટેશનનાં ટ્રેનનાં લેવલથી એક લેવલ નીચે ખાવા પીવા માટે એક આખો વિસ્તાર છે અને જેમ જમીન પર ગલીઓનાં નેટવર્ક હોય તેમ ત્યાં ગલીઓનું આખું નેટવર્ક છે. જાણે જમીન નીચે એક આખી નાની દુનિયા!

ભૂખ અને ઊતાવળનાં માર્યા અમે ટીઝ ટાનટાનનાં પણ ફોટો ન લીધાં. ત્યાંનાં રામન નૂડલ્સ ખરેખર ખૂબ સ્વાદિષ્ટ હતાં અને આખું રેસ્ટ્રોં વેગન હતું એટલે અમારી પાસે પસંદગીનો મોટો અવકાશ હતો. ત્યાંથી આગળ ક્યાં જવાનું એ અમારે વિચારવાનું નહોતું. ફક્ત આશુની પાછળ ચાલ્યા કરવાનું હતું. થોડા સમય પછી મારા આશ્ચર્યનો પર ન રહ્યો કારણ કે, અમે ટાનટાનનાં લેવલ કરતા પણ એક લેવલ નીચે ગયા અને એ લેવલ પણ એટલું જ વિશાળ હતું! અને આ લેવલ પણ એક અલગ જ દુનિયા હતી!

અહીં એક મોટી ‘કૅરેક્ટર સ્ટ્રીટ’ આવેલી છે. કૅરેક્ટર એટલે વળી કયા? એનિમે કૅરેક્ટર! ત્યાં પોકેમોન, ડોરેમોન, ઘીબિલી એનિમેશન સ્ટુડિઓઝની ફિલ્મો, લેગો, હેલો કિટી વગેરે બ્રાન્ડ્સનાં અને એ ઉપરાંત પણ જાપાનીઝ પૉપ ક્લચરનાં લગભગ ત્રીસથી પણ વધુ અલગ અલગ સ્ટોર આવેલા છે જ્યાં ઘર સજાવટથી માંડીને, સ્ટેશનરી, ચશ્માનાં બોક્સ વગેરે નાની-મોટી લાખો વસ્તુઓ મળે છે અને એ બધી તમારી પસંદીદા એનિમે કેરેક્ટર્સનાં બ્રાન્ડિંગ સાથે અને એકદમ કયૂટ!

એ સ્ટોર્સ તરફ લઇ જતાં રસ્તાઓ પર પણ સુંદર નાની નાની લાઇટ્સ લગાવીને છત સજાવેલી છે. બાળકોને તો અહીં મજા આવે જ. પણ, મોટાંઓને તો ઘણી બધી લાગણીઓ અનુભવાય – કૂતુહલ, આનંદ, વિચિત્રતા વગેરે વગેરે.

અહીં અમે એક ગાચપોન મશીનની પણ મજા માણી. ગાચપોન એટલે નાની નાની ઢીંગલીઓ અને ઢીંગલીઓની ઍક્સેસરીઝથી ભરેલાં ઘણાં બધાં પ્લાસ્ટિકનાં દડા/કૅપ્સ્યૂલ. આવાં દડાથી ભરેલાં અલગ અલગ બ્રાન્ડનાં અલગ અલગ કોઇન મશીન હોય. જેમ કે, લેગોની ચીજોથી ભરેલાં દડાનું એક મશીન, બીજું હેલો કિટીનું, ત્રીજું પોકેમોનનું વગેરે વગેરે. તેમાં તમે સાતસો-આઠસો યેનનાં સિક્કા નાંખો એટલે તેમાંથી પ્લાસ્ટિકનો એક દડો પડે. દરેક દડામાં અલગ અલગ વસ્તુઓ હોય. કોઈ દડામાંથી નાના નાના પાર્ટ નીકળે જે જોડીને એક આખી ઢીંગલી બની જાય અને ઘણી વખત ફક્ત ઢીંગલીની કોઈ બૅગ કે ઢીંગલીનાં શૂઝ કે એવી કોઈ રૅન્ડમ વસ્તુ નીકળે. જેવાં જેનાં નસીબ! રસ્તા ભૂલી ભૂલીને લાંબુ ચાલી ચાલીને મારાં અને સૅમનાં નસીબ એ દિવસે ઘસાઈને ચળકી ઊઠ્યાં હતાં એટલે અમને બંનેને ગાચપોનમાંથી આખી ઢીંગલીઓ મળી. અમે એક ગાચાપોનથી જ સંતોષ માણ્યો પણ એ વસ્તુ એટલી મજેદાર અને જુગાર જેવી જુગુપ્સાપ્રેરક છે કે, લોકો ઓછામાં ઓછું બે-ત્રણ વખત તો તેની મજા લે જ.

એ ઉપરાંત મેં ત્યાં એક શોપમાંથી પારંપારિક પોષાકમાં સજ્જ જાપાનીઝ સ્ત્રીની પ્રિન્ટવાળું એક લંબચોરસ ફૅબ્રિક લીધું જે પાતળાં નાના પડદા તરીકે કે ટેબલ ક્લૉથ કે લાંબા નૅપકિન તરીકે અથવા મઢાવીને સજાવટની ફ્રેમ તરીકે ઉપયોગમાં આવી શકે અને હેલો કિટી સ્ટોરમાંથી વાળું ચશ્મા રાખવાનું એક બોક્સ.

આ દિવસે અમે આશુ અને શ્રી સાથે એટલી બધી રસપ્રદ જગ્યાઓ ફર્યા કે, એક પોસ્ટમાં એ આખો દિવસ સમાઈ શકે તેમ નથી એટલે અનુસંધાન આવતી પોસ્ટમાં. અમારી પોસ્ટ્સ વાંચવા માટે અને આવતી પોસ્ટ્સની રાહ જોવા માટે આરિગાતો ગોઝાયમાસ (જાપાનીઝમાં થૅન્ક યુ)!

ક્યોતો – 4

ક્યોતો, જાપાન

ક્યોતો અમે ફક્ત બે જ દિવસ માટે હતા. પણ, અમારો દરેક દિવસ એટલો પૅક હતો અને દરેક દિવસમાં એટલું નાવીન્ય હતું કે, ક્યોતોનાં બે જ દિવસની પાંચ પોસ્ટ થઇ રહી છે અને આ પોસ્ટમાં હું આ છેલ્લા દિવસનાં બધાં અનુભવો કદાચ સમાવી પણ નહીં શકું એટલે છઠ્ઠી પણ આવવાની શક્યતા છે.

ક્યોતોનાં બિનજરૂરી રીતે વ્યસ્ત થઇ ગયેલાં દિવસની માથાકૂટ સૅમને બરાબર યાદ હતી એટલે પછીનાં દિવસે અમે નિરાંતે ઊઠ્યા અને નહી ધોઈને પૅકિંગ કર્યું. એ દિવસ અમે ક્યોતો ફરીને સાંજ સુધીમાં ઓસાકા જવા નીકળવાનાં હતા. એ દિવસે અમારી ઈચ્છા હતી ક્યોતોનાં બે સૌથી મોટાં ટૂરિસ્ટ-અટ્રૅકશન જોવાની – ‘ફુશિમી ઈનારી શ્રાઈન’ અને ‘અરાશિયામા બામ્બૂ ગ્રોવ’. એ સિવાય ખાસ કંઈ જોવાનું બાકી હોય તેવું અમને નહોતું લાગતું એટલે એ બંને જગ્યાએ ફરીને સાંજે ‘ગિયોન કૉર્નર’ જઈને ‘માઇકો’ ગેઇશાનો પેલો શો જોઈને નીકળવાની અમારી ખૂબ ઈચ્છા હતી.

પણ ફરવા નીકળતા પહેલા સૌપ્રથમ અમારે કૈંક વ્યવસ્થિત જમવું હતું કારણ કે, આગલાં દિવસે જમવામાં મજા તો આવી હતી પણ, પેટ નહોતું ભરાયું અને સવારે ઊઠતાંવેંત કકડીને ભૂખ લાગી હતી. સૅમને ગૂગલ મૅપ્સ પર ‘શોજીન કાફૅ વાકા’ નામનું એક વેજિટેરિયન કાફૅ મળ્યું.

એ કાફૅ છેક સાડા અગિયારે ખુલતું હતું અને અમે તો દસ વાગ્યામાં નાહી ધોઈને તૈયાર અને રિયોકાનમાંથી ચેક-આઉટ પણ કરી લીધું! વચ્ચેનાં કલાકમાં અમે નજીકની કોઈન લૉન્ડ્રી જઈને કપડાં ધોવાનું વિચાર્યું કારણ કે, અમારી પાસે ધોયેલાં કપડાં જ નહોતાં બચ્યાં. આગલી રાત્રે ગિયોન ફરીને રિયોકાન પાછા ફરતા પહેલા, બહુ શોધ્યા પછી અમને લોન્ડ્રી ડિટર્જન્ટની એક નાની બૉટલ મળી હતી એ લઈને અમે પહોંચ્યા laundromat. પણ, ત્યાં જઈને જોયું તો મશીન પરની બધી જ માહિતી જાપાનીઝમાં! થોડી વાર તો મશીનની આસપાસ ઉપર-નીચે જોઈને જાણવાનો પ્રયત્ન કર્યો કે આ કઈ રીતે ચાલશે. પણ, કંઈ મેળ ન પડ્યો એટલે થોડી વાર ચિંતિત મુખે ધોયેલાં મૂળાંની જેમ બેઠા. અંતે ત્યાંથી નીકળીને જૂનાં કપડાંમાં જ આખો દિવસ કાઢવાનું નક્કી કર્યું. પણ, ત્યાં તો અનાથનાં તારણહાર જેવો એક માણસ ત્યાં પોતાનાં કપડાં ધોવા આવ્યો અને અમને આશાનું કિરણ દેખાયું. તેણે પોતાનું કામ પતાવ્યું પછી અમે તેને પૂછ્યું કે કપડાં કઈ રીતે ધોઈએ? એ પણ જાપાનીઝ હતો અને તેને ઇંગ્લિશ નહોતું આવડતું. નસીબજોગે એ ઈશારામાં સમજી પણ ગયો અને તેણે ઈશારામાં અમને સમજાવી પણ દીધું. ત્યારે છેક અમને સમજાયું કે, સાલું આગલી રાત્રે ડિટર્જન્ટની નાની બૉટલ કે પાઉચ જેવી જરૂરી વસ્તુ શોધતાં અમને એ પ્રખ્યાત ટૂરિસ્ટ ડેસ્ટિનેશનમાં વાર કેમ લાગી હતી. એ લૉન્ડ્રીનાં તમામ મશીનોમાં ડિટર્જન્ટ ઑટોમૅટિકલી ઊમેરાતો હતો!

લૉન્ડ્રી પતાવીને અમે ફરી રિયોકાન ગયા અમારી ધોયેલાં કપડાંની બૅગ મૂકવા માટે અને ફટાફટ રિયોકાનનાં બાથરૂમમાં જ કપડાં બદલીને વેગન કાફૅ જવા માટે ટૅક્સી પકડી. એ વિસ્તાર આગલા દિવસે અમે જોયેલાં તમામ સ્થળો કરતા અલગ, એકદમ સામાન્ય રહેણાંકનો વિસ્તાર હતો. દસ જ મિનિટની ટૅક્સી રાઇડે અમને જાણે એક અલગ જ શહેરમાં પહોંચાડી દીધા હોય તેમ લાગતું હતું. કાફૅ ખુલવાની પંદર મિનિટ પહેલા જ અમે ત્યાં પહોંચી ગયા હતા. પ્રવાસી વિસ્તાર ન હોવાને કારણે ત્યાં ખાસ કૈં હતું નહીં. પણ, સામે અમને એક મંદિર દેખાયું એટલે પંદર મિનિટ અમે ત્યાં ફરીને સમય પસાર કરવાનું નક્કી કર્યું.

એ મંદિર કોઈ એવું ખાસ ટૂરિસ્ટને આકર્ષે તેવું નહોતું દેખાતું. પણ, છતાંયે તેનું પ્રાંગણ વિશાળ હતું. પ્રાંગણમાં અમે બે મોટી બસ પાર્ક થયેલી જોઈ અને છતાંયે માણસો નહોતા દેખાતા.

અમે ગર્ભદ્વાર સુધી ગયા તોયે અમને સામે માંડ એક કે બે જણ જોવા મળ્યા હશે. ગર્ભદ્વારમાં જવાનાં દરવાજા બંધ હતાં અને અમારે કોઈ ચેડા નહોતાં કરવા એટલે અમે શાંતિથી બહાર બેઠા. આગલાં દિવસે જોયેલાં બધાં જ મંદિરો તેની ભીડ અને તેનાં બાંધકામને કારણે ટૂરિસ્ટ અટ્રેક્શન જેવાં જ લાગ્યા હતાં. પણ, એ મંદિરમાં અમને આપણાં સાદા સુંદર મંદિરો જેવી શાંતિ અનુભવાઈ. અમને ત્યાં બેસવાની બહુ મજા આવી.

થોડી થોડી વારે ગર્ભદ્વાર પણ ખુલતું રહેતું અને લોકો આવતા જતા રહેતા એટલે અમને અંદર ચાલતી ધાર્મિક સભા દેખાતી રહેતી. થોડી વારમાં કોઈએ અમને ટપાર્યા કે, ત્યાં બેસવાની મનાઈ છે પણ, મંદિર પરિસરમાંથી સંપૂર્ણપણે બહાર નીકળતા પહેલા અમારે અંદર શું ચાલે છે એ જોવું હતું એટલે અમે હિંમત કરીને બને તેટલી શાંતિથી અંદર ચાલ્યા ગયા. કોઈ કૈં બોલ્યું નહીં. અંદરનો ઓરડો ખીચોખીચ ભરેલો હતો. કોઈ ધર્મગુરુ ભાષણ આપી રહ્યા હતા. એ જ્યાં ઊભા હતા એ ભાગ જાણે સોનાનો બનેલો હોય તેવો ચળકતો હતો. અમે ત્યાં પાંચેક મિનિટ ઊભા રહ્યા અને પછી બહાર નીકળી ગયા. ઍડવેન્ચર સફળતાપૂર્વક પતી ગયું!

પછી પાછા કાફૅ ગયા તો એ ખુલી ગયું હતું. કાફૅ નાનકડું પણ મસ્ત હતું. તેનું ઍમ્બિયાન્સ સુંદર હતું અને તેની માલિક પોતે જ બધું જ જમવાનું બનાવી રહી હતી. અમારો ઓર્ડર તૈયાર થતા સારી એવી વાર લાગી પણ, એક વખત જમવાનું આવ્યા પછી અમે આંગળાં ચાટતા રહી ગયા!

અમે જાપાનમાં માણેલી સૌથી સારામાં સારી ખાવાની જગ્યાઓમાંની એ એક છે. ત્યાંથી નીકળતા આરામથી સાડા બાર જેવું થઇ ગયું. ત્યાંથી ફુશીમી ઈનારી શ્રાઈન થોડી દૂર પણ હતી અને ત્યાં પહોંચવા માટે પબ્લિક ટ્રાન્સપોર્ટ લઈએ તો થોડું વધારે ચાલવું પણ પડે તેમ હતું એટલે અમે ત્યાં સુધીની ટૅક્સી જ પકડી લીધી.

ફુશીમી ઈનારીનો ફોટો ક્યોતોનાં લગભગ દરેક ટ્રાવેલ બ્રોશરમાં જોવા મળે મળે ને મળે જ. આ શ્રાઈન વિશાળ પરિસરમાં પથરાયેલી છે અને ત્યાં એક પછી એક ગોઠવાયેલાં કુલ દસ હજાર ‘તોરી ગેઇટ્સ’ આવેલાં છે. તોરી ગેઇટ એટલે આગલી ઘણી બધી પોસ્ટ્સમાં મંદિરોનાં ફોટોઝમાં જોવા મળતાં પેલાં કેસરી રંગનાં ગેઇટ્સ. કલ્પના કરો એક લાંબો રસ્તો અને આખા રસ્તે આવેલાં એવાં દસ હજાર હરોળબંધ ગેઇટ્સ!

મંદિરનો શરૂઆતનો ખૂબ મોટો વિસ્તાર કોઈ સામાન્ય મંદિર જેવો જ હતો પણ, વિશાળ હતો!

અમને પેલાં ગેઇટ્સ સુધી પહોંચતા થોડી વાર લાગી પણ, એક વખત ચાલવાનું શરુ કાર્ય પછી તો મજા જ આવે રાખે. ગેઇટ્સ શરૂ થાય છે એ ભાગ મંદિરનાં પરિસર જેવો જ લાગતો હતો. પણ, દસેક મિનિટ ચાલ્યા પછી એમ લાગે કે જાણે અમે જંગલમાં ચાલી રહ્યા છીએ. જંગલ અને મંદિરનાં સમન્વયે મને ગિરનારની યાદ અપાવી દીધી! અમે જે દિશામાં આગળ ચાલતા હતા એ તરફનાં પિલર એકદમ કોરાં ફક્ત કેસરી અને કાળાં રંગમાં રંગેલાં જ જોવા મળ્યા. પાછું ફરીને જોયું તો દરેક પિલર પર જાપાનીઝમાં કૈંક લખેલું હતું!

વિકિપીડિયામાંથી લીધેલો ફોટો
વિકિમીડિયા કૉમન્સમાંથી લીધેલો ફોટો

ખૂબ ભીડ હતી અને છતાંયે અમે ફોટો લેવા માટે ઊભા રહીએ ત્યારે અમારી બરાબર પાછળ ચાલતા સો-દોઢસો લોકો બધાં જ ઊભા રહી જાય! આવું અમારી સાથે બેથી ત્રણ વખત થયું બોલો. જો કે, આવું ત્યારે જ થતું જ્યારે ફોટોમાં અમે પોતે ઊભા હોઈએ. એટલે જ ઉપરનાં બંને ફોટોઝ વિકિપીડિયા પરથી લેવામાં આવેલાં છે. બાકી તો ફોટોઝમાં તોરી ગેઇટ્સ દેખાય જ નહીં, લોકો જ દેખાય તેટલી ભીડ હતી! :)

અમે એ રસ્તે લગભગ અડધી-પોણી કલાક સુધી ચાલ્યા હોઈશું. પછી થાક્યા અને કંટાળ્યા એટલે પાછા ફરવા લાગ્યા. પાંચેક મિનિટ પાછા ચાલ્યા તો બધા સામેથી અમારી તરફ આવતા જ દેખાય, કોઈ અમારી દિશામાં જતું ન દેખાય! પાંચેક મિનિટ પછી અમને સમજાયું કે, પાછા ફરવાનો રસ્તો અલગ છે. પણ, હવે પાછા જઈને એક્ઝિટ શોધવા કરતાં અમને ઊંધા રસ્તે ચાલીને એક્ઝિટ મળે ત્યાં સુધી આગળ વધવામાં જ ડહાપણ લાગ્યું એટલે અમે તેમ કર્યું.

ત્યાંથી નીકળતા અમને આરામથી બે-અઢી જેવું થઇ ગયું હતું. ત્યાંથી અરાશિયામા લગભગ એક કલાક દૂર હતું અને બરાબર સામેનાં ટ્રેન સ્ટેશનથી અમને ક્યોતો સ્ટેશન થઈને અરાશિયામા નજીક પહોંચાડતી ટ્રેન મળતી હતી એટલે અમે એ રસ્તે સાગા-અરાશિયામા સ્ટેશન પહોંચ્યા અને ત્યાંથી ચાલીને બામ્બૂ ગ્રોવ સુધી ગયા. અમે ત્યાર સુધી જોયેલું ક્યોતો જેટલું ભરચક હતું તેટલો જ એ વિસ્તાર ખાલી હતો. એ વિસ્તાર પણ પેલાં કાફૅવાળા વિસ્તારની જેમ એકદમ residential અને non-touristy હતો. અરાશિયામાનાં મુ ખ્ય પ્રવેશદ્વારવાળી શેરીમાં હરોળબંધ ખાવા-પીવાની દુકાનો આવેલી હતી. અમને એ જોઈને કૈંક ખાવાનું મન થઇ ગયું એટલે સૌથી બહાર દેખાતાં એક મોટાં સ્ટૉલ પર અમે પૂછ્યું ‘વેજિટેરિયન’? હકારાત્મક જવાબ મળતાં અમે ત્યાંનું સ્ટ્રીટ-ફૂડ માણી શક્યા, જે બિલકુલ અનપેક્ષિત હતું. આગળ ચાલીને બીજી દુકાનમાંથી માચા આઇસ-ક્રીમ લઈને ખાતા-ખાતા અમે બામ્બૂ ગ્રોવ પહોંચ્યા. વાંસનું એ વન સુંદર છે પણ, ટૂરિસ્ટથી ભરચક!

ત્યાં અડધી કલાક જેવું ફરીને અમે પાછા જવા તૈયાર થયા. પણ, પાછા ચાલીને ટ્રેન સ્ટેશન સુધી જવાનો રસ્તો લાંબો હતો અને ‘ગિયોન કૉર્નર’વાળો શો છેક સાત વાગ્યે હતો એટલે સૅમ સાહેબને એક વધુ મંદિર જોવાનું સૂઝયું. ટૅક્સીથી જ જવાનું હતું અને સમય હતો એટલે મને વાંધો નહોતો. અરાશિયામાથી બહાર નીકળતી વખતે અમે જે રસ્તે આવ્યા હતા તેનાં કરતા અલગ એક નવો રસ્તો પકડ્યો. નસીબજોગે અમને એક ટૅક્સી મળી ગઈ. તેનો ડ્રાઈવર બહુ રમૂજી હતો. તેણે કોઈ ઍપ દ્વારા અમારી સાથે આખાં રસ્તે વાત કરી. એ રસ્તો પણ, ઓહોહો! આખો રસ્તો એકદમ ઘેરાં અદ્ભુત રંગનાં પાંદડાંવાળાં વૃક્ષોથી ઘેરાયેલો હતો! પેલાં એઈકાં-દો ઝૅનરીન-જી જેવાં રંગ પણ આખાં રસ્તે દૂર દૂર સુધી એ જ દેખાય તેમ! એ ફોટોઝ તો ચાલુ ટૅક્સીએ લેવા જ અશક્ય હતાં એટલે અમે નકામો પ્રયત્ન પણ ન કર્યો અને ફક્ત એ નજારો માણ્યો..