ક્યોતો – 3

ફિલોસોફર્સ વૉક ખૂબ સુંદર હોવા છતાં મારાથી માંડ પૂરું થયું. મેં ફરીથી સૅમને યાદ કરાવ્યું મને કેટલી ભૂખ લાગી છે એ. પણ, રસ્તામાં ગળી વસ્તુઓ સિવાય ખાવામાં કૈં ખાસ દેખાતું જ નહોતું. ખાવા માટે એ સમયે અમે ત્યાંથી નીકળીએ તો સૂર્યપ્રકાશ જતો રહે પછી જ નવરા પડીએ અને મંદિરો જોઈ ન શકીએ.જમવાનું અને મંદિરમાં અમારી પસંદગી સ્વાભાવિક રીતે મંદિર પર ઊતરી હતી. વૉક પૂરું થતાં જ સૅમનાં નકશામાં એક મંદિર હતું – નાનઝેનજી (Nanzen-ji) એટલે અમે એ તરફ ચાલવા લાગ્યા. પણ, એટલું ચાલવાનો અમારા બંનેનો મૂડ નહોતો અને સામે જ એક બીજું મંદિર દેખાયું જેમાં ભીડ દેખાતી હતી એટલે અમે અનુમાન લગાવ્યું કે આ મંદિર પણ સુંદર હોવું જોઈએ. અમે એક સ્થાનિક દેખાતી વ્યક્તિને પૂછ્યું કે, આ મંદિર અને નાનઝેનજીમાં કયું વધારે સારું છે? તેણે નિઃસંકોચપણે અમે જ્યાં ઊભા હતા એ જ મંદિર પર પસંદગી ઊતારી એટલે અમને મજા પડી ગઈ.

એ મંદિરનું નામ હતું એઈકાં-દો ઝેનરીન-જી (Eikan-do Zenrin-ji). તેમાં અંદર પ્રવેશતા જ અમારાં મોં ખુલ્લાનાં રહી ગયાં! હજુ અમે મુખ્ય મંદિર સુધી તો પહોંચ્યા પણ નહોતાં. પ્રવેશદ્વારની સીડી જ ઘેરાં લાલ રંગનાં પાંદડાંથી ઘેરાયેલી હતી! એ મંદિરમાં પ્રવેશવાનો નિર્ણય અમને ત્યાંથી જ સાચો લાગવા માંડ્યો હતો.

એ પરિસર અમે જોયેલાં સૌથી પહેલા મંદિરની જેમ ખૂબ વિશાળ હતું અને તેનું લૅન્ડસ્કેપિંગ અત્યંત સુંદર હતું. મુખ્ય મંદિર સાથે ત્યાં નાના-નાના અન્ય ત્રણથી ચાર મંદિર હતાં અને લગભગ દરેક મંદિર અલગ અલગ લેવલ પર હતાં એટલે તમારે દરેક સુધી પહોંચવા માટે ખાસ્સું ચડવું-ઉતરવું અને ગોળ ગોળ ફરવું પડે અને એ પથ પર ચારે તરફ સુંદર રંગબેરંગી વૃક્ષો અને ક્યોતો શહેરની સ્કાયલાઇનનાં નજારા!

મુખ્ય મંદિર આસપાસ કુદરતી સુંદરતા તો હતી જ પણ એ મંદિર અંદરથી પણ એટલું જ સુંદર હતું! આ મંદિરોમાં ગર્ભદ્વારનાં અંદરથી ફોટોઝ લેવાની મનાઈ હતી એટલે એ તમને બતાવી નહીં શકું. એ માટે તમારે ત્યાં જવું જ પડશે.

આ ઉપરાંત એક મંદિર તરફ જતા અન્ય મંદિરોનાં રંગીન વૃક્ષોથી છવાયેલાં આકાર દેખાયા કરે અને આપણે વિચાર્યા જ કરીએ કે, આ વાસ્તવિક છે કે કાલ્પનિક! ત્યાં અમે પહેલી વખત મૂર્તિઓ સામે બૌદ્ધ મુલાકાતીઓની પ્રાર્થના સાંભળી. લગભગ પાંચ લોકો એક હરોળમાં ઊભા રહીને સાથે પ્રાર્થના કરી રહ્યા હતા અને તેનો અવાજ આપણાં પંડિતોનાં શ્લોકોચ્ચારને મળતો આવતો હતો. મુખ્ય મંદિર પાસે આવેલાં પિલર્સ પર પણ આપણાં ભારતીય મંદિરો જેવી કોતરામણી અને રંગ હતાં! બૌદ્ધ ધર્મ ભારતમાં શરુ થઈને પૂર્વ એશિયામાં પ્રસર્યો છે એ ત્યારે યાદ આવ્યા વિના રહે નહીં અને ધર્મ સાથે કારીગરી, સ્વર, લિપિ અને ભાષા કેટલી હદે પ્રસરતા હશે એ વિશેની અટકળો મનમાં ચાલ્યા કરે.

આ મંદિરમાંથી નીકળતાં અમને લગભગ દોઢથી બે કલાક થઇ કારણ કે, જેટલું આ મંદિરનું પરિસર વિશાળ હતું, તેટલું જ ત્યાંની દરેક નાનામાં નાની વસ્તુમાં ડીટેઈલિંગ હતું.

ત્યાંથી આગળ તો ક્યાંય ચાલી શકવાની બંનેમાંથી કોઈની ત્રેવડ નહોતી એટલે અમે ઉબરથી સીધા મુખ્ય શહેર તરફ પાછા ફર્યા અને બજાર પાસે રોકાઈ ગયા કારણ કે, ત્યાંથી કૈંક ખાવાનું લેવાની ઈચ્છા હતી અને ત્યાંથી અમારું રિયોકાન ઘણું નજીક હતું. ત્યાં પંદરેક મિનિટ ફર્યા પણ ક્યાંય આઈસક્રીમ, મોચી, વૉફલ્સ વગેરે સિવાયની એક વસ્તુ ન મળે! આવડી મોટી માર્કેટમાં એક જગ્યા એવી નહોતી જયાં ગળ્યા સિવાયનું વેજિટેરિયન કટક-બટક પણ મળે. અંતે અમે ચાલી ચાલીને કંટાળ્યા અને પાછા રિયોકાન જઈને થોડો આરામ કરીને ત્યાં આસપાસ જ કોઈક વ્યવસ્થિત જગ્યાએ કૈંક ખાવાનું વિચાર્યું. પણ, રસ્તામાં સૅમને એક મંદિર દેખાઈ ગયું અને એ તેનાં ‘લિસ્ટ’માં પણ હતું અને એ સાંજે જ જોવાનું હતું.

સૅમને મારી ચાર કલાકથી લાગેલી ભૂખની પણ કોઈ પરવાહ ન રહી અને તેને તો જવું જ હતું મંદિર જોવા! એ પોતે પણ થાકેલો અને ભૂખ્યો હતો તોયે ખેંચી તાણીને એક મંદિર જોવા જવાનો શું અર્થ હતો?! અમે એ દિવસે જેટલી ખૂબસૂરતી જોઈ હતી તેની સામે તો એ મંદિર પાણી ભરવાનું હતું એ તો મને બહારથી જ ખબર પડી ગઈ હતી. પણ, સૅમની જીદ્દ એટલે જીદ્દ! વળી, મેં કહ્યું કે, તો તું જોઈ આવ અને હું રિયોકાન જાઉં છું તો એમ પણ ન માને. હું પરાણે ગઈ તેની સાથે અને મને એ સમયે મારો પ્રવાસ જેટલો અર્થહીન લાગ્યો હતો ને તેટલો કદાચ ક્યારેય નહીં લાગ્યો હોય! અમે એ મુદ્દા પર બરાબર ઝઘડી પડ્યા.

એ જે પ્રકારનાં પ્રવાસમાં માને છે એ છે લિસ્ટવાળાં – ‘આ જોઈ આવ્યા અને પેલું જોઈ લીધું’ પ્રકારનાં અને હું, થાકનાં માર્યા પૂરેપૂરું અનુભવી પણ ન શકાય તેવાં લિસ્ટને ચોંટી રહેવામાં બિલકુલ નથી માનતી. અમારો ત્યારનો ઝઘડો તેનાં માટે ક્ષણિક હતો પણ, મારા માટે સૈદ્ધાંતિક હતો એટલે મારા મનમાં તેનાં પ્રત્યેનો ગુસ્સો અને અકળામણ પણ લાંબાં ચાલ્યાં. અંતે અમે એ મંદિર ગયા અને દસ મિનિટમાં લટાર મારીને બહાર પણ નીકળી ગયા. મારા ધાર્યા પ્રમાણે એ મંદિરમાં ખરેખર કૈં ખાસ નહોતું જ!

રિયોકાન પહોંચીને જમવાનો પ્રશ્ન હજુ પણ સળગતો હતો. સૅમને એરબીએનબી પર એક એક્સપીરિયન્સ મળ્યો જે અમારા જોયાની અડધી કલાકમાં જ શરુ થતો હતો. તેમાં ક્યોતો-સ્ટાઇલ ઓકોનોમિયાકી ખાવાથી શરુ કરીને, જૂનાં ક્યોતોની walking tour શામેલ હતી અને એ ત્યાંની ‘ગેઇશા’ સંસ્કૃતિ વિશે અમને માહિતી પણ આપવાનો હતો. સૅમે સૌથી પહેલા તો વેજિટેરિયન ઑપશન્સ વિષે તપાસ કરી. ટૂર ગાઈડે પાંચ જ મિનિટમાં હકારાત્મક જવાબ આપ્યો એટલે મને પૂછીને સૅમે અમારું બંનેનું સાઈન-અપ કરી દીધું. અમે ગિઓન-શિજો રેલવે સ્ટૉપ પર મળ્યા. બધા એકઠા થઇ ગયા એટલે ગાઈડ અમને ઇસ્સેન-યોશોકુ નામનાં એક ઓકોનોમિયાકી રેસ્ટ્રોં પર લઇ ગયો. એ રેસ્ટ્રોંનું ઈન્ટીરિયર જૂની જાપાનીઝ અને અમેરિકન કૉમિક્સ અને એમિનેશનનાં નાના મોટાં રેફરન્સથી ભરેલું હતું અને ઘણાં બધાં ટેબલ્સ પર ખરેખરા માણસનાં કદ અને આકારનાં પૂતળાં હતાં. ટૂઅર ગાઈડે અમને એ પૂતળાં પાછળની કથા પણ કહી હતી પણ, ત્યારે અમે એટલા થાકેલા અને ભૂખ્યા હતા કે, એ વાત પણ યાદ નથી અને ત્યાંનાં બહુ ફોટોઝ પણ નથી.

ઓકોનોમિયાકી ખરેખર ખૂબ સારી હતી. એ જગ્યા અમને પોતાની જાતે ગૂગલ મૅપ્સ પર કદાચ ક્યારેય ન મળી હોત એટલે અમારા માટે તો ત્યારે જ એ એક્સપીરિયન્સ લેખે લાગી ગયો હતો! પણ, આગળ હજુ શું શું બાકી હતું એ તો અમને ખબર જ નહોતી.

ત્યાં ખાવા પીવાનું પતાવીને અમને તેણે ‘ગીયોન’ની શેરીઓમાં ફેરવ્યા. ગીયોન વિસ્તાર ત્યાંની ગેઇશા સંસ્કૃતિ માટે પ્રખ્યાત છે. ‘મેમોઆર્સ ઓફ અ ગેઇશા’ પુસ્તક અને ફિલ્મમાં જેનો અઢળક ઉલ્લેખ આવે છે અને જ્યાં એ ફિલ્મનું ઘણું બધું શૂટિંગ થયેલું છે, આ એ જ વિસ્તાર છે. જો કે, એવું નથી કે, ગીયોનમાં ઘુસી જાઓ એટલે બધે જ ગેઇશાઓ આંટા મારતી જોવા મળે. ગીયોન બહુ મોટો વિસ્તાર છે અને આખું ગીયોન જૂનું અને સાંસ્કૃતિક નથી. ત્યાં મોટા ભાગે તો દુકાનો અને શૉપિંગ ડિસ્ટ્રિક્ટ જ છે. જૂનાં ક્યોતોનાં કલાસિક બાર અને રેસ્ટ્રોં એ આખા વિસ્તારની ફક્ત ત્રણ-ચાર પ્રખ્યાત, મોટી શેરીઓમાં આવેલાં છે જ્યાં ગેઇશાઓ ઘણી વખત આવતી હોય છે.

ત્યાં ફરતા ફરતા અમારો ટૂઅર ગાઇડ અમને ગેઇશા સંસ્કૃતિ વિષે ઘણું બધું જણાવતો ગયો. સૌથી પહેલા તો પ્રખ્યાત માન્યતા મુજબ ગેઇશા એટલે જાપાનની કોઈ ઊંચા પ્રકારની દેહ-વ્યાપારિણી એવું બિલકુલ નથી. આ માન્યતા મોટા ભાગે ‘મેમોઆર્સ ઓફ અ ગેઇશા’, અન્ય પશ્ચિમી લખાણ અને પશ્ચિમી પૂર્વધારણાઓને કારણે આખા વિશ્વમાં ઘર કરી ગઈ છે. તકલીફ એ છે કે, જાપાન વિષે બાકીની દુનિયા વાંચી શકે તેવું બધું જ લગભગ અમેરિકન્સ દ્વારા લખાયેલું છે. યુરોપીયન જીવનશૈલી અને માન્યતાઓ મુજબ ગોરા લોકોએ 1960 પહેલા જયારે પણ અન્ય સંસ્કૃતિઓ વિષે લખ્યું છે ત્યારે એ લોકોએ પરફોર્મિંગ આર્ટ્સને લાગતું કામ કરતી સ્ત્રીને ‘વેશ્યા’ની કૅટેગરીમાં જ જોઈ છે. આ જ વસ્તુ ભારતની એક સમયની સારામાં સારી ગાયિકાઓ અને નૃત્યાંગનાઓ, જે એ સમયમાં તાવાયફ તરીકે ઓળખાતી, તેમની સાથે પણ બની છે.

જાપાનમાં મનોરંજકોની ત્રણ કક્ષાઓ હતી/છે. એક છે ‘યુજો’, કોઈ ખાસ આવડત વિનાની સામાન્ય દેહ-વ્યાપારિણી. બીજી ‘ઓઇરાન’, જે દેહ વ્યાપારિણી તો હતી જ પણ, સાથે સાથે તેને ઓરિગામી, કેલિગ્રાફી, સંગીત, નૃત્ય, પારંપારિક ટી-સેરિમની, શિક્ષણ અને દુનિયાનનું જ્ઞાન વગેરે ઘણી બધી આવડતો હોય ત્યાર પછી જ ‘ઓઇરાન’નું સ્થાન મળતું. દેખીતી રીતે જ એ સ્ત્રીઓ સંગ ફક્ત ઉચ્ચ વર્ગને પોસાતો અને એ કોને હા પાડશે અને કોને નહીં પાડે તેની પસંદગી સમગ્રપણે તેમની રહેતી. ત્રીજી ‘ગેઇશા’ જેનું મુખ્ય કામ દેહ-વ્યાપારનું ક્યારેય રહ્યું જ નથી. ‘ગેઇશા’ શબ્દનો સીધો અર્થ ‘પરફોર્મિંગ આર્ટિસ્ટ’ થાય છે. તેમની મુખ્ય આવડત છે પારંપારિક જાપાનીઝ કળાઓ વડે તેમનાં પેટ્રન્સનું મનોરંજન કરવું. તેમને પણ ઓરિગામી, નૃત્ય, સંગીત, ટી-સેરિમની, વાર્તાલાપની કળા, પારંપારિક સાહિત્ય અને કવિતાઓઓ વગેરે અનેકવિધ કળાઓ સારી રીતે આવડતી હોવા જોઈએ!

ગેઇશા બનવું ખૂબ અઘરું છે. ઇચ્છુક વ્યક્તિએ છથી સાત વર્ષ સુધી પીઢ ગેઇશા પાસે ટ્રેઇનિંગ લેવાની હોય છે. તેમની આવડતનાં આધાર પર તેમની બે કૅટેગરી હોય છે – ‘ગાઇકો’ અને ‘માઇકો’. સાદી ભાષામાં ‘માઇકો’ કહેવાય છે શિખાઉ ગેઇશાને અને ‘ગાઇકો’ એટલે પ્રોફેશનલ ફુલ-ટાઈમ ગેઇશા. તેમની સાથે થોડો સમય વિતાવવો પણ તમને ખૂબ મોંઘો પડી શકે અને એ લોકો આસાનીથી કોઈને મળે પણ નહીં. એક બહારની વ્યક્તિ તરીકે તેમને મળવા માટે પણ આપણે વ્યવસ્થિત સંપર્ક શોધવા પડે. ક્યોતોમાં ગેઇશા જેવ કોશ્ચ્યુમ અને મેક-અપ સાથે ટૂરિસ્ટ્સને તૈયાર કરી દેતાં ઘણાં સ્ટુડિઓ છે. ઘણાં બધા પ્રવાસીઓ આવી રીતે તૈયાર થઈને ફરતા અને ફોટોઝ પડાવડતા જોવા મળે. જો કે, ખરેખરી ગેઇશા દેખાવી બહુ જૂજ છે અને કદાચ દેખાય તો પણ તમે તેમને આસાનીથી ઓળખી ન શકો. જો કે, અમારા ટૂર ગાઈડે જણાવ્યા મુજબ એક વાત તો પાક્કી જ છે કે, જો એ ભીડવાળી જગ્યામાં દેખાય તો એ પાક્કે પાયે ગેઇશા નથી. એ લોકો સામાન્ય રીતે ભીડ વિનાની ગલિયારીઓમાંથી ચાલતી હોય છે.

ગાઈડની વાતો સાંભળતા સાંભળતા અમે ગિયોનની એકદમ ધમધમતી ગલીમાંથી અચાનક એક અંધારી સુમસામ ગલીમાં આવી ચડ્યા. ત્યાં એક દરવાજા પાસે અમને ઊભા રાખીને તેણે અમને એક ઘર બતાવ્યું, જે ગેઇશા-હાઉઝ હતું, જે ‘ઓકિયા’ તરીકે પણ ઓળખાય છે. આ ઘરોમાં સામાન્ય રીતે એક કરતાં વધુ ગેઇશા અને માઇકો એકસાથે રહેતી હોય છે. અમે ગાઇડને પૂછ્યું કે, સામાન્ય લોકોને કઈ રીતે ખબર પડે કે અહીં ગેઇશા રહે છે? કે પછી સામાન્ય લોકોને ખબર ન પડે તેવો તેમનો હેતુ હોય છે? ગાઈડે અમને એક પાટિયું દેખાડ્યું અને જણાવ્યું કે, આના પરથી ખબર પડે. તેમાં જાપાનીઝમાં કૈંક લખેલું હતું અને કોઈ ચોક્કસ પ્રકારની ડિઝાઇન બનાવેલી હતી.

ત્યાંથી આગળ ચાલીને બીજી બે-ત્રણ શાંત ગલીઓ ઓળંગીને ગાઈડે અમને એક મોટું બિલ્ડિંગ બતાવ્યું અને કહ્યું કે, માઇકો પોતાની ગેઇશા ટ્રેઇનિંગનાં ભાગ રૂપે અહીં પરફોર્મ કરતી હોય છે, જે સામાન્ય લોકો બહુ વ્યાજબી ભાવમાં માણી શકે છે. અને અમે પછીનાં દિવસોમાં ક્યોતો હોઈએ તો ત્યાં આવીને એ અનુભવ માણી શકીએ. એ જગ્યાનું નામ છે ‘ગિયોન કૉર્નર’. મેં અને સૅમેં તેની બરાબર નોંધ લીધી.

અમે અમારી વૉકિંગ ટૂઅરમાં પોણે રસ્તે પહોંચી ગયા હતા પણ છતાંયે ગાઈડનાં કહેવા મુજબ કોઈ ગેઇશા અમને દેખાઈ નહોતી. પણ, અંતિમ બે ગલીઓમાં ફરતા મેં ગેઇશા હોઈ શકે તેવા ઠાઠવાળી એક સ્ત્રીને ટૅક્સીમાં મુસાફરી કરતા જોઈ અને ટૂર ગાઇડને પૂછ્યું કે, એ ખરેખરી ગેઇશા હતી? તેણે મોં ફેરવ્યું ત્યાં સુધીમાં ટૅક્સી આગળ નીકળી ગઈ હતી. પણ, તેણે જણાવ્યું કે, અમે જે ગલીમાં હતા એ એકદમ શાંત હતી અને એ સ્ત્રી એકલી મુસાફરી કરતી હતી એટલે તે ગેઇશા જ હોવી જોઈએ! ત્યાર પછી અમે એક નદી ઓળંગીને પુલ પર ચાલતા ગીયોનની પેલે પાર ગયા. નદી અને મંદિરોનાં મિશ્રણથી ભરેલાં એ શહેરમાં અમને વારે વારે કાશી યાદ આવી જતું. અમે પછીનાં દિવસે ફુરસતની ક્ષણોમાં આશુને એ વિષે કહ્યું હતું ત્યારે અમને ખબર પડી હતી કે, ક્યોતો અને કાશી ખરેખર ‘સિસ્ટર સિટીઝ’ છે!

એ રાત્રે અમારાં ફોનમાં પણ બૅટરી નહોતી અને આખો દિવસ મંદિરોમાં ચાલી ચાલીને અમારાં શરીરમાં પણ નહોતી. છતાંયે, ક્યોતોની વૉકિંગ ટૂરને હું એ દિવસનો અમારો સૌથી સારો નિર્ણય માનું છું! ક્યોતો એટલું સાંસ્કૃતિક શહેર છે કે, ત્યાંની ગલીઓ અને મંદિરોમાં કોણ જાણે કેટલીયે વાર્તાઓ, કેટલાં કિરદારો છુપાયેલાં હશે! આ કહાનીઓ તમે કોઈ જાપાનીઝ પાસેથી જેટલી સાંભળો, ક્યોતો તમને તેટલું વધુ રસપ્રદ લાગશે!

ક્યોતો – 4

ક્યોતો, જાપાન

ક્યોતો અમે ફક્ત બે જ દિવસ માટે હતા. પણ, અમારો દરેક દિવસ એટલો પૅક હતો અને દરેક દિવસમાં એટલું નાવીન્ય હતું કે, ક્યોતોનાં બે જ દિવસની પાંચ પોસ્ટ થઇ રહી છે અને આ પોસ્ટમાં હું આ છેલ્લા દિવસનાં બધાં અનુભવો કદાચ સમાવી પણ નહીં શકું એટલે છઠ્ઠી પણ આવવાની શક્યતા છે.

ક્યોતોનાં બિનજરૂરી રીતે વ્યસ્ત થઇ ગયેલાં દિવસની માથાકૂટ સૅમને બરાબર યાદ હતી એટલે પછીનાં દિવસે અમે નિરાંતે ઊઠ્યા અને નહી ધોઈને પૅકિંગ કર્યું. એ દિવસ અમે ક્યોતો ફરીને સાંજ સુધીમાં ઓસાકા જવા નીકળવાનાં હતા. એ દિવસે અમારી ઈચ્છા હતી ક્યોતોનાં બે સૌથી મોટાં ટૂરિસ્ટ-અટ્રૅકશન જોવાની – ‘ફુશિમી ઈનારી શ્રાઈન’ અને ‘અરાશિયામા બામ્બૂ ગ્રોવ’. એ સિવાય ખાસ કંઈ જોવાનું બાકી હોય તેવું અમને નહોતું લાગતું એટલે એ બંને જગ્યાએ ફરીને સાંજે ‘ગિયોન કૉર્નર’ જઈને ‘માઇકો’ ગેઇશાનો પેલો શો જોઈને નીકળવાની અમારી ખૂબ ઈચ્છા હતી.

પણ ફરવા નીકળતા પહેલા સૌપ્રથમ અમારે કૈંક વ્યવસ્થિત જમવું હતું કારણ કે, આગલાં દિવસે જમવામાં મજા તો આવી હતી પણ, પેટ નહોતું ભરાયું અને સવારે ઊઠતાંવેંત કકડીને ભૂખ લાગી હતી. સૅમને ગૂગલ મૅપ્સ પર ‘શોજીન કાફૅ વાકા’ નામનું એક વેજિટેરિયન કાફૅ મળ્યું.

એ કાફૅ છેક સાડા અગિયારે ખુલતું હતું અને અમે તો દસ વાગ્યામાં નાહી ધોઈને તૈયાર અને રિયોકાનમાંથી ચેક-આઉટ પણ કરી લીધું! વચ્ચેનાં કલાકમાં અમે નજીકની કોઈન લૉન્ડ્રી જઈને કપડાં ધોવાનું વિચાર્યું કારણ કે, અમારી પાસે ધોયેલાં કપડાં જ નહોતાં બચ્યાં. આગલી રાત્રે ગિયોન ફરીને રિયોકાન પાછા ફરતા પહેલા, બહુ શોધ્યા પછી અમને લોન્ડ્રી ડિટર્જન્ટની એક નાની બૉટલ મળી હતી એ લઈને અમે પહોંચ્યા laundromat. પણ, ત્યાં જઈને જોયું તો મશીન પરની બધી જ માહિતી જાપાનીઝમાં! થોડી વાર તો મશીનની આસપાસ ઉપર-નીચે જોઈને જાણવાનો પ્રયત્ન કર્યો કે આ કઈ રીતે ચાલશે. પણ, કંઈ મેળ ન પડ્યો એટલે થોડી વાર ચિંતિત મુખે ધોયેલાં મૂળાંની જેમ બેઠા. અંતે ત્યાંથી નીકળીને જૂનાં કપડાંમાં જ આખો દિવસ કાઢવાનું નક્કી કર્યું. પણ, ત્યાં તો અનાથનાં તારણહાર જેવો એક માણસ ત્યાં પોતાનાં કપડાં ધોવા આવ્યો અને અમને આશાનું કિરણ દેખાયું. તેણે પોતાનું કામ પતાવ્યું પછી અમે તેને પૂછ્યું કે કપડાં કઈ રીતે ધોઈએ? એ પણ જાપાનીઝ હતો અને તેને ઇંગ્લિશ નહોતું આવડતું. નસીબજોગે એ ઈશારામાં સમજી પણ ગયો અને તેણે ઈશારામાં અમને સમજાવી પણ દીધું. ત્યારે છેક અમને સમજાયું કે, સાલું આગલી રાત્રે ડિટર્જન્ટની નાની બૉટલ કે પાઉચ જેવી જરૂરી વસ્તુ શોધતાં અમને એ પ્રખ્યાત ટૂરિસ્ટ ડેસ્ટિનેશનમાં વાર કેમ લાગી હતી. એ લૉન્ડ્રીનાં તમામ મશીનોમાં ડિટર્જન્ટ ઑટોમૅટિકલી ઊમેરાતો હતો!

લૉન્ડ્રી પતાવીને અમે ફરી રિયોકાન ગયા અમારી ધોયેલાં કપડાંની બૅગ મૂકવા માટે અને ફટાફટ રિયોકાનનાં બાથરૂમમાં જ કપડાં બદલીને વેગન કાફૅ જવા માટે ટૅક્સી પકડી. એ વિસ્તાર આગલા દિવસે અમે જોયેલાં તમામ સ્થળો કરતા અલગ, એકદમ સામાન્ય રહેણાંકનો વિસ્તાર હતો. દસ જ મિનિટની ટૅક્સી રાઇડે અમને જાણે એક અલગ જ શહેરમાં પહોંચાડી દીધા હોય તેમ લાગતું હતું. કાફૅ ખુલવાની પંદર મિનિટ પહેલા જ અમે ત્યાં પહોંચી ગયા હતા. પ્રવાસી વિસ્તાર ન હોવાને કારણે ત્યાં ખાસ કૈં હતું નહીં. પણ, સામે અમને એક મંદિર દેખાયું એટલે પંદર મિનિટ અમે ત્યાં ફરીને સમય પસાર કરવાનું નક્કી કર્યું.

એ મંદિર કોઈ એવું ખાસ ટૂરિસ્ટને આકર્ષે તેવું નહોતું દેખાતું. પણ, છતાંયે તેનું પ્રાંગણ વિશાળ હતું. પ્રાંગણમાં અમે બે મોટી બસ પાર્ક થયેલી જોઈ અને છતાંયે માણસો નહોતા દેખાતા.

અમે ગર્ભદ્વાર સુધી ગયા તોયે અમને સામે માંડ એક કે બે જણ જોવા મળ્યા હશે. ગર્ભદ્વારમાં જવાનાં દરવાજા બંધ હતાં અને અમારે કોઈ ચેડા નહોતાં કરવા એટલે અમે શાંતિથી બહાર બેઠા. આગલાં દિવસે જોયેલાં બધાં જ મંદિરો તેની ભીડ અને તેનાં બાંધકામને કારણે ટૂરિસ્ટ અટ્રેક્શન જેવાં જ લાગ્યા હતાં. પણ, એ મંદિરમાં અમને આપણાં સાદા સુંદર મંદિરો જેવી શાંતિ અનુભવાઈ. અમને ત્યાં બેસવાની બહુ મજા આવી.

થોડી થોડી વારે ગર્ભદ્વાર પણ ખુલતું રહેતું અને લોકો આવતા જતા રહેતા એટલે અમને અંદર ચાલતી ધાર્મિક સભા દેખાતી રહેતી. થોડી વારમાં કોઈએ અમને ટપાર્યા કે, ત્યાં બેસવાની મનાઈ છે પણ, મંદિર પરિસરમાંથી સંપૂર્ણપણે બહાર નીકળતા પહેલા અમારે અંદર શું ચાલે છે એ જોવું હતું એટલે અમે હિંમત કરીને બને તેટલી શાંતિથી અંદર ચાલ્યા ગયા. કોઈ કૈં બોલ્યું નહીં. અંદરનો ઓરડો ખીચોખીચ ભરેલો હતો. કોઈ ધર્મગુરુ ભાષણ આપી રહ્યા હતા. એ જ્યાં ઊભા હતા એ ભાગ જાણે સોનાનો બનેલો હોય તેવો ચળકતો હતો. અમે ત્યાં પાંચેક મિનિટ ઊભા રહ્યા અને પછી બહાર નીકળી ગયા. ઍડવેન્ચર સફળતાપૂર્વક પતી ગયું!

પછી પાછા કાફૅ ગયા તો એ ખુલી ગયું હતું. કાફૅ નાનકડું પણ મસ્ત હતું. તેનું ઍમ્બિયાન્સ સુંદર હતું અને તેની માલિક પોતે જ બધું જ જમવાનું બનાવી રહી હતી. અમારો ઓર્ડર તૈયાર થતા સારી એવી વાર લાગી પણ, એક વખત જમવાનું આવ્યા પછી અમે આંગળાં ચાટતા રહી ગયા!

અમે જાપાનમાં માણેલી સૌથી સારામાં સારી ખાવાની જગ્યાઓમાંની એ એક છે. ત્યાંથી નીકળતા આરામથી સાડા બાર જેવું થઇ ગયું. ત્યાંથી ફુશીમી ઈનારી શ્રાઈન થોડી દૂર પણ હતી અને ત્યાં પહોંચવા માટે પબ્લિક ટ્રાન્સપોર્ટ લઈએ તો થોડું વધારે ચાલવું પણ પડે તેમ હતું એટલે અમે ત્યાં સુધીની ટૅક્સી જ પકડી લીધી.

ફુશીમી ઈનારીનો ફોટો ક્યોતોનાં લગભગ દરેક ટ્રાવેલ બ્રોશરમાં જોવા મળે મળે ને મળે જ. આ શ્રાઈન વિશાળ પરિસરમાં પથરાયેલી છે અને ત્યાં એક પછી એક ગોઠવાયેલાં કુલ દસ હજાર ‘તોરી ગેઇટ્સ’ આવેલાં છે. તોરી ગેઇટ એટલે આગલી ઘણી બધી પોસ્ટ્સમાં મંદિરોનાં ફોટોઝમાં જોવા મળતાં પેલાં કેસરી રંગનાં ગેઇટ્સ. કલ્પના કરો એક લાંબો રસ્તો અને આખા રસ્તે આવેલાં એવાં દસ હજાર હરોળબંધ ગેઇટ્સ!

મંદિરનો શરૂઆતનો ખૂબ મોટો વિસ્તાર કોઈ સામાન્ય મંદિર જેવો જ હતો પણ, વિશાળ હતો!

અમને પેલાં ગેઇટ્સ સુધી પહોંચતા થોડી વાર લાગી પણ, એક વખત ચાલવાનું શરુ કાર્ય પછી તો મજા જ આવે રાખે. ગેઇટ્સ શરૂ થાય છે એ ભાગ મંદિરનાં પરિસર જેવો જ લાગતો હતો. પણ, દસેક મિનિટ ચાલ્યા પછી એમ લાગે કે જાણે અમે જંગલમાં ચાલી રહ્યા છીએ. જંગલ અને મંદિરનાં સમન્વયે મને ગિરનારની યાદ અપાવી દીધી! અમે જે દિશામાં આગળ ચાલતા હતા એ તરફનાં પિલર એકદમ કોરાં ફક્ત કેસરી અને કાળાં રંગમાં રંગેલાં જ જોવા મળ્યા. પાછું ફરીને જોયું તો દરેક પિલર પર જાપાનીઝમાં કૈંક લખેલું હતું!

ખૂબ ભીડ હતી અને છતાંયે અમે ફોટો લેવા માટે ઊભા રહીએ ત્યારે અમારી બરાબર પાછળ ચાલતા સો-દોઢસો લોકો બધાં જ ઊભા રહી જાય! આવું અમારી સાથે બેથી ત્રણ વખત થયું બોલો. જો કે, આવું ત્યારે જ થતું જ્યારે ફોટોમાં અમે પોતે ઊભા હોઈએ. એટલે જ ઉપરનાં બંને ફોટોઝ વિકિપીડિયા પરથી લેવામાં આવેલાં છે. બાકી તો ફોટોઝમાં તોરી ગેઇટ્સ દેખાય જ નહીં, લોકો જ દેખાય તેટલી ભીડ હતી! :)

અમે એ રસ્તે લગભગ અડધી-પોણી કલાક સુધી ચાલ્યા હોઈશું. પછી થાક્યા અને કંટાળ્યા એટલે પાછા ફરવા લાગ્યા. પાંચેક મિનિટ પાછા ચાલ્યા તો બધા સામેથી અમારી તરફ આવતા જ દેખાય, કોઈ અમારી દિશામાં જતું ન દેખાય! પાંચેક મિનિટ પછી અમને સમજાયું કે, પાછા ફરવાનો રસ્તો અલગ છે. પણ, હવે પાછા જઈને એક્ઝિટ શોધવા કરતાં અમને ઊંધા રસ્તે ચાલીને એક્ઝિટ મળે ત્યાં સુધી આગળ વધવામાં જ ડહાપણ લાગ્યું એટલે અમે તેમ કર્યું.

ત્યાંથી નીકળતા અમને આરામથી બે-અઢી જેવું થઇ ગયું હતું. ત્યાંથી અરાશિયામા લગભગ એક કલાક દૂર હતું અને બરાબર સામેનાં ટ્રેન સ્ટેશનથી અમને ક્યોતો સ્ટેશન થઈને અરાશિયામા નજીક પહોંચાડતી ટ્રેન મળતી હતી એટલે અમે એ રસ્તે સાગા-અરાશિયામા સ્ટેશન પહોંચ્યા અને ત્યાંથી ચાલીને બામ્બૂ ગ્રોવ સુધી ગયા. અમે ત્યાર સુધી જોયેલું ક્યોતો જેટલું ભરચક હતું તેટલો જ એ વિસ્તાર ખાલી હતો. એ વિસ્તાર પણ પેલાં કાફૅવાળા વિસ્તારની જેમ એકદમ residential અને non-touristy હતો. અરાશિયામાનાં મુ ખ્ય પ્રવેશદ્વારવાળી શેરીમાં હરોળબંધ ખાવા-પીવાની દુકાનો આવેલી હતી. અમને એ જોઈને કૈંક ખાવાનું મન થઇ ગયું એટલે સૌથી બહાર દેખાતાં એક મોટાં સ્ટૉલ પર અમે પૂછ્યું ‘વેજિટેરિયન’? હકારાત્મક જવાબ મળતાં અમે ત્યાંનું સ્ટ્રીટ-ફૂડ માણી શક્યા, જે બિલકુલ અનપેક્ષિત હતું. આગળ ચાલીને બીજી દુકાનમાંથી માચા આઇસ-ક્રીમ લઈને ખાતા-ખાતા અમે બામ્બૂ ગ્રોવ પહોંચ્યા. વાંસનું એ વન સુંદર છે પણ, ટૂરિસ્ટથી ભરચક!

ત્યાં અડધી કલાક જેવું ફરીને અમે પાછા જવા તૈયાર થયા. પણ, પાછા ચાલીને ટ્રેન સ્ટેશન સુધી જવાનો રસ્તો લાંબો હતો અને ‘ગિયોન કૉર્નર’વાળો શો છેક સાત વાગ્યે હતો એટલે સૅમ સાહેબને એક વધુ મંદિર જોવાનું સૂઝયું. ટૅક્સીથી જ જવાનું હતું અને સમય હતો એટલે મને વાંધો નહોતો. અરાશિયામાથી બહાર નીકળતી વખતે અમે જે રસ્તે આવ્યા હતા તેનાં કરતા અલગ એક નવો રસ્તો પકડ્યો. નસીબજોગે અમને એક ટૅક્સી મળી ગઈ. તેનો ડ્રાઈવર બહુ રમૂજી હતો. તેણે કોઈ ઍપ દ્વારા અમારી સાથે આખાં રસ્તે વાત કરી. એ રસ્તો પણ, ઓહોહો! આખો રસ્તો એકદમ ઘેરાં અદ્ભુત રંગનાં પાંદડાંવાળાં વૃક્ષોથી ઘેરાયેલો હતો! પેલાં એઈકાં-દો ઝૅનરીન-જી જેવાં રંગ પણ આખાં રસ્તે દૂર દૂર સુધી એ જ દેખાય તેમ! એ ફોટોઝ તો ચાલુ ટૅક્સીએ લેવા જ અશક્ય હતાં એટલે અમે નકામો પ્રયત્ન પણ ન કર્યો અને ફક્ત એ નજારો માણ્યો..

ક્યોતો – 5

ક્યોતો, જાપાન

વાતોડિયા ટૅક્સી ડ્રાઈવર કાકા અમને અરાશિયામાથી લઈને કિંકાકુ-જી મંદિરનાં દરવાજા સુધી મૂકી ગયા. એ મંદિર આગલા દિવસે જોયેલાં ગિંકાકુ-જી મંદિરનું જોડિયા મંદિર ગણાય છે. કિંકાકુ-જીએ મને એકદમ અમૃતસર સુવર્ણમંદિરની યાદ અપાવી દીધી!

એ મંદિર પણ વિશાળ પરિસરમાં પથરાયેલું હતું અને મુખ્ય મંદિર આસપાસ કુદરતે છુટ્ટા હાથે સુંદરતા વેરી હતી! અમે મંદિર જોઈને એક કેડી પર ચાલતા આંટો માર્યો ત્યાં થોડી થોડી વાછટ શરુ થઇ ગઈ હતી. આકાશ સમગ્રપણે વરસાદી વાદળોથી ઘેરાયેલું લાગતું હતું અને અમને ભીંજાઈ જવાનો ડર લાગ્યો એટલે ઝાઝું ફરી ન શકાયું.

અમે બહાર મુખ્ય માર્ગ પર આવ્યા ત્યાં તો વાછટ બંધ થઇ ગઈ એટલે સૅમને ત્યાં પાસે જ આવેલું બીજું ર્યોઆન-જી (Ryoan-ji) મંદિર જોવાની લાલચ થઈ આવી. ત્યારે પોણાં પાંચ જેવું તો થઇ ગયું હતું અને અમારે બને તેટલું જલ્દી, અમારાં રિયોકાનથી બૅગ્સ લઈને સાડા છ પહેલા ગિયોન-કૉર્નર પહોંચવાનું હતું કારણ કે, અમે ગીયોન કૉર્નરથી જ સીધા ક્યોતો સ્ટેશન પહોંચવાનાં હતા.

મારે નકામી છેલ્લી ઘડીએ ભાગદોડ નહોતી કરવી એટલે મેં કિંકાકુ-જીથી જ પાછું ફરવાનું કહ્યું પણ, માને એ બીજા! અંતે અમે ર્યોઆન-જી જવા માટે ટૅક્સી પકડી. પણ, ટૅક્સીમાંથી ઊતરતા જ સારો એવો વરસાદ શરુ થઇ ગયો. વળી, એ મંદિર લગભગ શહેરની હદની બહાર હતું એટલે ત્યાં તો રસ્તામાં કોઈ ટૅક્સી પણ જોવા ન મળે! દસેક મિનિટ માટે એક છાંયડો શોધીને અમે ઊભા રહ્યા. સૅમનો ફોન બંધ થવામાં હતો અને મારું ઇન્ટરનેટ ધીમું ચાલતું હતું એટલે માંડ માંડ પાછા ફરવાનો રસ્તો શોધ્યો. પાંચ જ મિનિટમાં ટ્રેન-સ્ટેશન જતી એક બસ આવવાની હતી અને એ ટ્રેન-સ્ટેશનથી ફટાફટ ક્યોતો સ્ટેશન પહોંચી શકાય તેમ હતું. નસીબજોગે અમારી નજીકથી કોઈ લોકલ વટેમાર્ગુ પસાર થયા, તેમને રસ્તો પૂછીને અમે બસ સ્ટૉપ પહોંચ્યા અને નિર્ધારિત બસ પકડી.

સૅમનાં પ્રતાપે ફરી ‘રેસ-અગેન્સ્ટ-ટાઈમ’ શરુ થઇ ગઈ હતી. મારું સતત ફોન પર ધ્યાન હતું કે, ટ્રેન સ્ટેશન પાસે પહોંચીએ કે, ઊતરી જઈએ. નસીબજોગે સાચા સ્ટૉપ પર ઊતર્યા, સ્ટેશન સુધીનો રસ્તો જોઈને દોડ્યા અને એ રસ્તો પણ ક્યાંયે ખોટો ન પડ્યો એટલે નકામો સમય ન વેડફાયો! અમે ક્યોતો સ્ટેશન પહોંચ્યા લગભગ છ આસપાસ. મેં વિચાર્યું કે, ગિયોન-કૉર્નર જતા પહેલા બૅગ્સ લેવાને બદલે શો પત્યા પછી બૅગ્સ ઉપાડી લઈશું અને બસથી સીધા ગિયોન-કૉર્નર પહોંચી જઈશું. પણ, સૅમને ત્યાં પણ time optimise કરવો હતો એટલે એ રસ્તામાં અમારાં રિયોકાન પાસેનાં બસ-સ્ટૉપ પર ઊતરીને રિયોકાન જઈને અમારી બૅગ્સ લેવા ગયો અને હું ગિયોન-કૉર્નર પહોંચીને અમારી ટિકિટ્સ લેવા લાગી. સાડા છ કરતા થોડું મોડું થયું હતું પણ, પેલા ટૂઅર ગાઈડે આગલાં દિવસે ચેતવ્યા હતા એટલી ભીડ નહોતી એટલે ટિકિટ મળી ગઈ અને હું લાઈનમાં ઊભી રહી. લોકોનો અંદર પ્રવેશ શરુ થઇ ગયો હતો અને સૅમનો હજુ પણ પતો નહોતો એટલે મને ચિંતા થવા લાગી. ટૂઅર ગાઈડે કહ્યું હતું કે, ટિકિટ મળી જાય તો પણ જો અંદર થિયેટર ભરાય જાય એટલે એ લોકો અંદર ન પ્રવેશવા દે, સાથે બેસવાવાળા બધાને સાથે જ પ્રવેશવા દે અને જો અંતે ન મેળ પડે તો તમારે પછીનો શો જોવો પડે. મારી ટિકિટ ચેક થવાને બે મિનિટની વાર હશે ત્યાં ‘કભી ખુશી કભી ગમ’નાં શાહરુખની જેમ દોડતો દોડતો એ આવ્યો અને અમે અંદર બેસવા પામ્યા. એ થિયેટર હાઈ-એન્ડ હોવાનાં કારણે મારી ધારણા મુજબ ત્યાં કોટ-રૂમ/ક્લોક-રૂમ હતો જ્યાં અમે અમારી બૅગ્સ આપી દીધી એટલે અમે શાંતિથી બૅગ્સ વિના આરામથી બેસીને શો જોઈ શકીએ.

ક્યોતો જાઓ અને તમારી પાસે સમય હોય તો આ શો છોડવા જેવો નથી! ત્યાં અમને જાપાનનાં સાત પારંપારિક ‘પર્ફોર્મિંગ આર્ટ્સ’ જોવા મળશે. અમને ત્યાં ઓરિગામી, ટી-સેરિમની, કોતો, ગાગકુ દરબારી સંગીત, કયોગેન કૉમેડી થિયેટર, બનરાકુ પપેટ-શો અને ગેઇશાઓનું પારંપારિક કયો-માઈ નૃત્ય જોવા મળ્યાં.

શરૂઆત ઓરિગામી અને સંગીતથી થઇ હતી અને ત્યાર પછી ટી-સેરિમની વખતે તેમણે બે વોલન્ટિયર્સને બોલાવ્યા. અમારો વારો આવે તેવી અમને આશા નહોતી છતાં અમે ચાન્સ લેવા માટે અમે હાથ ઊંચો કર્યો અને અમારા આશ્ચર્ય વચ્ચે ત્યાંની યજમાને અમને આગળ બોલાવ્યા. તેમનાં મહેમાન થઈને અમને ટી-સેરિમનીનાં ભાગરૂપે તેનો લ્હાવો માણવા મળ્યો જે બાકીનાં લોકોએ ફક્ત જોઈ!

જાપાનમાં દરેક વસ્તુ નિયમાનુસાર થતી હોય છે એ અમને ખબર હતી એટલે અમને શરૂઆતમાં થોડો સંકોચ થયો હતો. પણ, અમને સેરિમની માટે જ્યાં બેસાડવામાં આવ્યા હતાં ત્યાં ટી-સેરિમનીમાં શું શું થશે અને હોસ્ટ શું કરે પછી અમારે શું કરવાનું એ બધું જ લખીને અમારી સામે ટેબલ પર રાખેલું હતું એટલે એ અનુભવ અમારા માટે નવો હોવા છતાં પણ ઘણો સરળ અને આનંદદાયક રહ્યો. ત્યારે અમારા માનવામાં નહોતું આવતું કે એ બધું ખરેખર થઇ રહ્યું હતું! અમે હાથ ઊંચો કર્યો ત્યારે અમને લાગ્યું હતું કે, ઘણા બધા હાથ ઉપર કરશે અને અમારો વારો તો ન જ આવે. પણ, હકીકતમાં અમારા બે સિવાય કોઈએ હાથ ઉપર નહોતો કર્યો એટલે પ્રવાસમાં અને જીવનમાં આવી તક મળે ત્યારે YOLO (you only live once)નાં ભાવે એક વખત ચાન્સ જરૂર લઇ લેવો!

ત્યાર પછી અમે જોયું તેમનું કૉમેડી થીયેટર. એ અમને સામાન્ય લાગ્યું.

પણ, ત્યાર પછી દેખાડવામાં આવેલો પપેટ-શો અને કયો-માઈ નૃત્ય અદ્ભૂત હતાં! પપેટ-શોની વાર્તા અને એ દર્શાવવાની રીત બંને સુંદર હતાં.

કયો-માઈ નૃત્યનું તો કહેવું જ શું! અમે ખરેખર તો ખાસ એ નૃત્ય જોવા માટે જ ત્યાં ગયા હતા. એ નૃત્યનું પ્રદર્શન ત્યાંની માઈકો (શિખાઉ ગેઇશા) દ્વારા અને/અથવા ક્યારેક ક્યારેક ગેઇશાઓ દ્વારા કરવામાં આવે છે. તેમનું આ પરફોર્મન્સ તમને યા તો તેમની ખૂબ મોંઘી પ્રોફેશનલ સર્વિસ લઈને જોવા મળે, અથવા ગિયોન-કૉર્નરમાં. વિદેશી, મિડલ-ક્લાસ ટૂરિસ્ટ તરીકે ગિયોન-કૉર્નર અમારો બેસ્ટ ચાન્સ હતો, જે અમે ભરપૂર માણ્યો!

શો કલાકમાં પત્યો ત્યાં ફરી વરસાદ શરુ થઇ ગયો હતો એટલે ત્યાંથી તરત જ ટૅક્સી પકડીને અમે ટ્રેન સ્ટેશન પહોંચ્યા અને શિન્કાનસેન દ્વારા પિસ્તાલીસ મિનિટમાં ઓસાકા! ફરીથી ઓસાકા સ્ટેશનની ભૂલ-ભૂલામણીમાં અટવાયા અને અંતે અમારી હૉટેલથી બરાબર પાંચ મિનિટનાં અંતરે આવેલી ટ્રેન-સ્ટેશનની એક એક્ઝિટ પર પહોંચ્યા. વરસાદે જોર પકડ્યું હતું અને અમને સ્ટેશનથી હોટેલ સુધી પહોંચવાનો અંડર-ગ્રાઉન્ડ રસ્તો ન મળ્યો એટલે અમે પાંચ મિનિટ ભીંજાઈને હોટેલ લૉબીમાં પહોંચ્યા. રૂમમાં બૅગ્સ મૂકતા જ જાણે બે દિવસનો બધો થાક એકસાથે લાગી ગયો. અમે બે રાત રોકાયા હતા એ રિયોકાન સુંદર તો હતું પણ, તેનાં જમીન પર બિછાવેલાં પાતળાં ગાદલાં પર ઊંઘવું કેટલું બિન-આરામદાયક હતું એ અમને હિલ્ટનનાં જાડાં, પોંચા, આરામદાયક ગાદલાં પર પગ લંબાવીને સમજાયું. અમને તરત ભૂખ નહોતી લાગી અને વરસાદ રહી ગયો હતો એટલે કદાચ ઓસાકાનાં પ્રખ્યાત સ્ટ્રીટ-ફૂડમાં કદાચ કઈંક શાકાહારી મળે એ આશાએ અમે દોતોનબોરી પહોંચ્યા.

આગળ તમે વાંચ્યું હશે તેમ મેં તો ઓસાકા શરૂઆતમાં જ જોઈ લીધું હતું પણ, સૅમે નહોતું જોયું એટલે ઓસાકામાં શોધેલી બધી જ ખાવા પીવાની જગ્યાઓ અને દોતોનબોરી માર્કેટ સૅમને દેખાડવા માટે હું ઉત્સુક હતી! પણ, અમે પહોંચ્યા ત્યાં લગભગ બધું જ ધીમે ધીમે બંધ થઇ રહ્યું હતું અને સ્ટ્રીટ-ફૂડમાં પણ અમને કૈં વેજીટેરીયન ન મળ્યું. ત્યાં બરાબર નદી કિનારે એક ભારતીય રેસ્ટ્રોંનું બોર્ડ મેં પહેલા જોયું હતું એટલે અમે ત્યાં ગયા પણ, અમે પહોંચ્યા ત્યારે એ પણ બંધ થઇ ગયું હતું.

એટલી રાત્રે જમવાનું શોધતા ફરવા કરતા અમને પાછા હોટેલ ફરીને રૂમ સર્વિસ જ મંગાવવાનું વધુ યોગ્ય લાગ્યું. કેટલાં દિવસો પછી એ દિવસે અમે જાપાનીઝ અને ભારતીય સિવાયનું કઈંક ખાવા પામ્યા!

ઓસાકામાં સૅમને મેં જોયેલાં મંદિરો દેખાડવાનો તો કોઈ અર્થ જ નહોતો કારણ કે, ક્યોતો સામે તો એ ઝાંખાં જ પડવાનાં હતાં. એટલે પછીનાં દિવસે મેં તેને સરખી રીતે દોતોનબોરી માર્કેટ ફરવાનું સૂચન કર્યું. પણ, સૅમને માર્કેટ જોવામાં બહુ રસ નહોતો. તેને જવું હતું હિરોશીમા – વિશ્વયુદ્ધનું મ્યુઝીયમ જોવા. હિરોશીમા સુધીનો ટ્રેનનો એક તરફનો રસ્તો હતો બે કલાકનો. મારે આરામથી મોડે સુધી ઊંઘવું હતું એટલે આપણે તો ચોખ્ખી ના પાડીને કહી દીધું કે, તારે જવું હોય તો તું જઈ આવ, હું તો નહીં જ આવું.

અંતે શું થયું? સૅમ અને હું હિરોશીમા ગયા કે નહીં? જાણવા માટે વાંચતા રહો ‘રખડતા ભટકતા’! ;)

કાવાગુચિકો

કાવાગુચિકો, જાપાન

શનિવારે સવારે અમે અમારાં નિર્ધારિત સમય કરતા ઘણા મોડા ઊઠ્યા. એટલા મોડા કે, ઊઠીને દોડાદોડી થઇ પડી. સૅમ નાહીને તરત કાર પિક-અપ કરવા ગયો અને ટ્રેનમાં વધુ પડતો સમાન લઈને મુસાફરી ન કરવી પડે એ માટે મને પોતાની બૅગ સોંપી. હાકોને ટ્રિપ વખતે લાગ્યો હતો એટલો સમય શહેરમાં જ ન લાગી જાય એ માટે અભિ અને આશુએ કાર પિક-અપ સ્પૉટ નજીક કોઈ કાફૅ શોધીને કૉફીની વ્યવસ્થા કરી રાખી હતી અને થોડો ઘણો નાસ્તો પણ સાથે લઈ લીધો હતો. એ બધું પતાવીને એ લોકો મને હોટેલથી લેવા માટે આવ્યા હતા અને લગભગ સાડા અગિયાર આસપાસ તો અમે ટોક્યોની બહાર નીકળી પણ ગયા હતા!

ટોક્યોથી કાવાગુચિકોનો રસ્તો પાનખરનાં રંગોમાં અદ્ભુત લાગતો હતો અને એ જોઈને જાણી શકાતું હતું કે, એ બાકીની ઋતુઓમાં પણ આટલો જ સુંદર દેખાતો હોવો જોઈએ. એ રસ્તો ટેકરીઓ વચ્ચે ખીણમાંથી પસાર થતો હતો અને એ લેન્ડસ્કે્પ લગભગ દર પાંચ મિનિટે બદલાતું રહેતું હતું. અમારી કાર ખૂબ લાંબો સમય તેનાં પર ચાલી અને અમે ઓછામાં ઓછું એકાદ કલાક સુધી તે નજારો માણ્યો હતો. છેલ્લી બે પોસ્ટ્સ પછી કદાચ તમે સમજી જ ગયા હશો કે, લાંબી સફર પછી છેલ્લાં દિવસોમાં અમે ફોટોઝ પાડવાથી એટલા કંટાળી ગયા હતા કે, ઘણી બધી જગ્યાઓ ખૂબ સુંદર હોવા છતાં તેનાં ફોટોઝ જ નથી પાડ્યાં. આનું બીજું કારણ એ પણ હતું કે, જાપાન દેશ જ એવો છે કે દર બીજી મિનિટે ફોટો પાડવાનું મન થાય એટલે એ રીતે પણ આગલાં દસ દિવસમાં અતિરેક થઇ ગયો હતો.

એ દિવસે હું માની નહોતી શકતી કે, જાપાનમાં હવે હું ફક્ત દોઢ દિવસ માટે જ હતી. જાપાન બધી રીતે મારાં ત્યાર સુધીનાં પ્રવાસનાં અનુભવો કરતાં અલગ અને અમુક અર્થમાં વિચિત્ર હોવા છતાં મારા ચાર ટ્રાવેલ-પાર્ટનર્સ સાથે ફરતા ફરતા મને એ ભૂમિ સાથે એક પ્રકારની આત્મીયતાની લાગણી થવા માંડી હતી. એવું જ લાગતું રહેતું કે, જાણે હું ત્યાં જ રહેતી હોઉં!

એ દિવસનો અમારો પહેલો મુકામ હતો કાવાગુચિકો લેક. હાકોને ની જેમ આ પણ માઉન્ટ ફૂજી પાસે આવેલું એક મોટું તળાવ છે. બંને વચ્ચે ફક્ત એટલો ફર્ક છે કે, કાવાગુચિકોથી માઉન્ટ ફૂજીનો નજારો હાકોને કરતાં થોડો વધુ સારો જોવા મળે છે. એ દિવસે ત્યાં બહુ ભીડ નહોતી. એ તળાવમાં અમે સ્પીડ બોટમાં ફર્યા.

તળાવ પાસે અન્ય કંઇ ખાસ પ્રવૃત્તિ નહોતી એટલે ત્યાં બોટમાં ચક્કર લગાવ્યા પછી શ્રી અને આશુ અમને એક નવી જગ્યાએ દોરી ગયા. લેઇકથી ડ્રાઈવ કરીને અમે પહોંચ્યા ‘ઇયાશિનોસાતો એંશીયન્ટ વિલેજ ‘. જાપાનનો મારો સૌથી છેલ્લો યુનીક એક્સપીરિયન્સ આ હતો. આ નાનકડું ગામડું જૂના જાપાનની પ્રતિકૃતિ છે. ત્યાં અમે પહેલા નાની દુકાનોમાં અંદર ગયા.

જૂની દુકાનોમાં અંદર જતા મને વિચાર આવ્યો કે, અહીં વિન્ટેજ વસ્તુઓ મળતી હોવી જોઈએ. પણ, ત્યાં અંદર જઈને આપણાં જમાનાનાં ઝેર – ઇન્ડસ્ટ્રી-પ્રોસેસ્ડ વસ્તુઓનાં પ્લાસ્ટિકનાં પેકેટ્સ જોઈને મને બહુ મજા ન આવી. મુંબઈ ચોપાટી પર આનંદ માણતા પગમાં પ્લાસ્ટિક ની થેલી ભરાય ત્યારે થઇ આવે તેવી લાગણી મેં અનુભવી.

વિલેજની દરેક ઝૂંપડીમાં નાનું મ્યુઝીયમ અથવા સ્ટોર હતાં. એક મ્યુઝિયમ જાપાનની જૂની જીવનશૈલીનું મ્યુઝીયમ હતું જેમાં જૂની ઘર-વપરાશની વસ્તુઓ રાખેલી હતી. ત્યાં શ્રીએ અમને એક ‘કોતાત્સુ ટેબલ’ દેખાડ્યું અને તેનો અમે પાંચેએ લાભ લીધો. કોતાત્સુ ટેબલ એટલે એવું ટેબલ જેમાં નીચે હીટિંગની સુવિધા હોય અને ટેબલ પર બ્લૅન્કેટ રાખેલું હોય. બ્લૅન્કેટ નીચે પગ રાખીને બેસવાથી શિયાળામાં ખૂબ હૂંફ મળે. અમે ત્યાં ‘માચા’નો પણ લાભ લીધો.

કોતાત્સુ ટેબલ (ક્વોરા પરથી લીધેલો ફોટો )

ત્યાં ફરીને નવરા થયા ત્યાં સાંજ પડી ગઈ હતી અને સૂર્ય ડૂબી રહ્યો હતો. માઉન્ટ ફૂજી સાથે રંગબેરંગી આકાશવાળો એ સૂર્યાસ્ત અમે ખૂબ માણ્યો! આપણે ત્યાં ચાની ટપરી હોય તેવી એક દુકાન પર અમે ચા, કૉફીનો પીધી અને કાવાગુચિકો પાછા ફર્યા.

અમે રાત્રે રહેવાનાં હતા એ હોટેલમાં ચેક-ઇન કરીને, સામાન ગોઠવીને તરત જમવા માટે બહાર નીકળ્યા. ત્યાં અમને નસીબજોગે એક ઇટાલિયન રેસ્ટ્રોં મળ્યું હતું જેનું નામ હતું પિઝઝેરિયા ઓન્ડા. ત્યાંનું જમવાનું સામાન્ય હતું પણ, ઘણાં દિવસો પછી અમે જાપાનીઝ અને ભારતીય સિવાયનું કૈંક ખાઈ રહ્યા હતા તેનો અમને ખૂબ આનંદ હતો. જમવાનું પતાવીને અમે નજીકનાં શૉપિંગ એરિયા તરફ ગયા. પણ, રાત પડી ગઈ હતી એટલે ધાર્યા પ્રમાણે બધું જ બંધ હતું.

હોટેલ પાછા ફરીને અમે બધા ઓછામાં ઓછા બે કલાક જેવું બેઠા અને સાકે પીતા અમારી ટ્રિપ વિષે, ટ્રિપ પહેલા અને પછીનાં જીવન વિષે ખૂબ વાતો કરી. અમે ફરીથી સાથે મુસાફરી કરવાનાં, સાથે બાલિ જવાનાં પ્લાન બનાવ્યાં જે હજુ સુધી પૂરાં નથી થયાં. પણ, હજુ ઘણી બધી જીંદગી અને ઘણી બધી મુસાફરીઓ બાકી છે એટલે ‘આશા અમર છે’નાં નાતે એ પ્લાન બિલકુલ પડતા પણ નથી મૂક્યાં. મારા અને શ્રી સિવાયનાં ત્રણેએ પછીની સવારે સાત વાગ્યામાં ઊઠીને હોટેલનાં ઑનસેનનો લાભ લેવાનું નક્કી કરી લીધું હતું. શ્રી અને મને ઑનસેન કરતા સવારની એક કલાકની એક્સટ્રા ઊંઘ વધુ વ્હાલી હતી એટલે થોડો ઘણો ફોમો (Fear Of Missing Out) હોવા છતાં અમે તેવાં કોઈ જ પ્લાન ન બનાવ્યાં.

રાતની પાર્ટી લાંબી ચાલી હોત પણ, મારા કારણે તેનાં પર થોડું પાણી ફરી ગયું હતું. હું એ સાંજે એટલી થાકી ગઈ હતી કે, થોડો સમય પછી મેં પાસેનાં ગાદલા પર લંબાવ્યું અને ઊંઘી ગઈ. મારી સીધી સવાર પડી અને ત્યારે જાણ્યું કે, મને ઊંઘ આવ્યા પછી બધા છૂટા પડી ગયા હતા.

સવારે રૂમની બારી ખોલી ત્યારે સામેનો વ્યૂ જોઈને મારું મોં પહોળું થઇ ગયું!

એ સાંજે ચાર વાગ્યે મારી ફલાઇટ હતી અને સમયસર કાર પરત સોંપવાની હતી એટલે અમે દસ વાગ્યા આસપાસ કાવાગુચિકોથી રવાના થઈ ગયા. મારો બધો જ સામાન આશુ-શ્રીનાં ઘરે હતો એટલે ત્યાં પહોંચીને સૌથી પહેલા તો ક્યોતો જવા વખતે મારી બૅગ હળવી કરવા માટે કાઢીને આશુ-શ્રીનાં ઘરે રાખેલો બધો જ સામાન ફરી એકઠો કરીને મારી બૅગમાં નાંખવાનો હતો. એ બધું પતાવતા મને કલાક લાગી અને ઍરપોર્ટ જવામાં મને થોડું મોડું થઇ રહ્યું હતું. આશુ-શ્રીએ ફટાફટ ‘ખાના પીના’માંથી મારા માટે જમવાનું મંગાવ્યું. મારાથી ખાવાયું તેટલું મેં ખાધું અને બાકીનું મેં મારી સાથે લઇ લીધું જે, પાછળથી ખૂબ સારો નિર્ણય સાબિત થયો. આશુ, શ્રી અને સૅમ મને આકિહાબારા સ્ટેશન સુધી મૂકવા આવ્યા. ત્યાં પાંચેક મિનિટ તેમની સાથે વાત કરીને હું ટ્રેન સ્ટેશનમાં ટિકિટ-ચેક તરફ જઈ રહી હતી ત્યારે એ ત્રણેએ ટિપિકલ જાપાનીઝ ઢબે એકસાથે ત્રણ વખત ઝૂકીને મને આવજો કહ્યું.

ટ્રેનમાં બેસતા જ મને ભયંકર એકલતા સાલવા માંડી. દુઃખ કદાચ એ નહોતું કે, વૅકેશન પૂરું થઇ ગયું હતું પણ, તેનું હતું કે, અમે પાંચે અનિર્ધારિત સમય સુધી ફરી મળી શકવાનાં નહોતા.

આ ટ્રિપ પછી હું ઇચ્છુ છું કે, વસંત ઋતુમાં ચેરી-બ્લૉસમ સીઝનમાં ફરી એક વખત જાપાનની મુલાકાત લઉં. હવે જોઈએ એ ઈચ્છા ક્યારે પૂરી થશે. થશે પણ છે કે નહીં. :)

Why you should absolutely date a girl who travels

નિબંધ

આજ-કાલ આ ‘ડેટ અ ગર્લ હુ …’ શ્રેણીની બોલબાલા છે ઈન્ટરનેટનાં પોપ્યુલર કલ્ચરમાં. જેને જુઓ એ કોની સાથે પ્રેમ-સંબંધ બાંધવો તેની સલાહો આપવામાં પડ્યા છે. કહે છે કે, ઓરિજિનલ જેવું કંઈ હોતું જ નથી. દરેક કલાકૃતિ આમ તો કોઈ ને કોઈ રીતની ઉઠાંતરી જ છે. એટલે, કોપી કરો. વાંધો નહીં. પણ, એટલી જ જેટલું તમને માનવાલાયક લાગે છે અને એટલું જ જે લખાણમાં તમે પોતાની જાતને અને પોતાનાં સત્યને જોઈ શકો. ડેટ અ ગર્લવાળાં બધાં જ લેખોમાં આ લેખ સાથે હું અંગત રીતે સૌથી વધુ સહમત છું અને તેમાં મારી જાતને જોઈ શકું છું એટલે તેનો ભાવાનુવાદ કરીને અહીં મુકવાની તસ્દી લઉં છું.

આ આર્ટિકલ સૌથી પહેલાં ‘ડોન્ટ ડેટ અ ગર્લ હુ ટ્રાવેલ્સ’નાં ટાઈટલ નીચે એક બ્લોગરે પોતાનાં બ્લોગ પર મૂક્યો હતો (http://www.lovethesearch.com/2013/05/dont-date-girl-who-travels.html). તેનાં પરથી એ મીડિયમ ડોટ કોમ (https://medium.com/better-humans/802c49b9141c) પર ગયો અને ધીમે ધીમે પ્રસિદ્ધ થતો ગયો. પણ, અંગત રીતે મને હફિંગટન પોસ્ટનું આ આર્ટિકલનાં જ ઘણાં બધાં મુદ્દાઓ લઈને બનાવેલું વર્ઝન સૌથી વધુ ગમ્યું (http://www.huffingtonpost.com/stephanie-ridhalgh/date-a-girl-who-travels_b_4719605.html).

અત્યારે ઈન્ટરનેટ પર એક લેખ ફરી રહ્યો છે – ‘ડોન્ટ ડેટ અ ગર્લ હુ ટ્રાવેલ્સ’ જેમાં લેખિકા સ્વાભાવિક રીતે જ ટ્રાવેલર (રખડતી ભટકતી ;)) છોકરીનાં પ્રેમમાં પડ્યા પછીની પીડાઓ વિશે વાત કરે છે.

ઓરિજિનલ લેખની વિગતોમાં પડ્યા વિના ટૂંકમાં કહું તો હું પણ સમજુ છું કે, લેખનો સ્વભાવ વ્યંગાત્મક છે. પણ, ઘણાં ખરેખર, એ લેખમાં જણાવ્યા મુજબનાં સ્ત્રી-પ્રવાસીઓનાં એ ગુણોને અવગુણ ગણે છે. એટલે, હું ફક્ત એ જણાવવાની કોશિશ કરીશ કે, પ્રવાસનાં ધાર્યા-અણધાર્યા અનુભવો આપણી રોજબરોજની જિંદગી પર કેવી અસર પાડે છે અને આપણને હંમેશા વધુ ને વધુ પ્રવાસ કરવા માટે પ્રેરતા રહે છે. (આ લેખ રોઝમરી અર્ક્વીચોનાં ‘ડેટ અ ગર્લ હુ રીડ્સ પરથી પણ પ્રભાવિત છે.)

ડોન્ટ ડેટ અ ગર્લ હુ ટ્રાવેલ્સને મારો જવાબ ….

ઘુમક્કડ છોકરીનાં પ્રેમમાં પાડો. આ છોકરી એ છે કે, જેની ચામડી સૂર્યએ ચૂમેલી તામ્રવર્ણી છે. (બક્ષીને કોણે યાદ કર્યા?) તેનામાંથી એક પ્રકારની સ્વસ્થતાની ખુશ્બૂ આવે છે, જે તેનાં માંસલ દેહ અને આંખની ચમકનો જ એક ભાગ લાગે છે.

ભટકતી છોકરીને ચાહો. તે બહુ ભૌતિકવાદી નહીં હોય. એ ભૌતિક વસ્તુઓનાં બદલે જીવનનાં અનુભવોને પોતાનો ખજાનો ગણશે. તેને મોંઘી સોગાદોની જરૂર નહીં હોય. તેનાં બદલે તેને તસવીરો આપજો. એવી તસવીરો જે તેની સાથે હંમેશા રહી જાય. એ છોકરી થોડાંમાં પણ ઘણું જીવવાવાળાઓને જોઈ-સમજી શકતી હશે અને જીવનની નાની ખુશીઓનું મૂલ્ય સમજતી હશે. એ છોકરી ફરે છે કારણ કે, ક્યાંક તેનું ઘર છે – પાછા ફરવા માટે. એ ઘરમાં પસાર થતી દરેક ક્ષણ અને દરેક સામાન્ય વ્યવહારની કિંમત એ બહુ ઊંચી આંકે છે. તેને પોતાનાં ગામ – પોતાની માતૃભૂમિ વિશે ગર્વ છે કારણ કે, તેનાં જેવાં જ કોઈ અન્ય પ્રવાસી માટે એ ગામ એક રસપ્રદ નવી જગ્યા છે.

સતત પ્રવાસ કરતી રહેતી છોકરી/સ્ત્રી (જો પપ્પા/મમ્મી પાસે ખર્ચ નહીં માંગતી હોય તો) ખૂબ મહેનતુ હશે. એ કદાચ પોતાનાં પ્રવાસનાં ખર્ચા નિભાવવા માટે બે કે ત્રણ નોકરીઓ કરતી હોય તેવું પણ બને. કદાચ એ છોકરી કોઈ યુવાન ઓન્તરપ્રન્યોર હોય અને પોતાનાં પ્રવાસને એક યા બીજી રીતે આવકસ્ત્રોતમાં ફેરવતી હોય તેવું પણ બને. એ હોશિયાર હશે અને એ પણ જાણતી હશે કે, આજ-કાલ ઘણી બધી મોટી કંપનીઓ જરૂર પડ્યે વિદેશ-યાત્રા કરવા માટે તૈયાર હોય તેવાં ઉમેદવારો પર પહેલી પસંદગી ઉતારે છે એટલે તે કદાચ તેવી પણ કોઈ નોકરી કરતી હોય તેવું બને.

આ છોકરી તમને હંમેશા સરપ્રાઈઝ કરી શકશે! એ અજાણ્યા શહેરોમાં અદ્ભુત દિશા-સૂઝ સાથે ફરતી હશે અને એટલી જ ધગશથી તેને ક્યારેક અચાનક સાવ જ ખોવાઈ જવાનું પણ માણતાં આવડતું હશે. ક્યારેક ચૂકાઈ ગયેલી ફ્લાઈટ/ટ્રેન/બસ, ખોટાં વળાંકો, લારીઓનું હાનિકારક ખાવાનું અને એ ખાણાને મુબારક ગમે તેટલાં ખરાબ ટોઇલેટની પરાણે લેવી પડતી મુંલાકાતોને આભારી, તે ખૂબ સરળ અને ઓછામાં ઓછી જરૂરિયાતો ધરાવતી થઇ ગઈ હશે. એ રસ્તા પર (અને જીવનમાં પણ) અચાનક આવતાં રોદા ખાવા માટે તૈયાર બેઠી હશે.

આ છોકરી સમજદાર હશે અને તમારાં નિર્ણયોમાં તમારી બને તેટલી અને બને તે રીતે સહાય કરવા હંમેશા તૈયાર હશે. એ જાણતી હશે કે, તમે કદાચ તેનાં જેટલાં ટ્રાવેલ-ઓરિયેન્ટેડ ન પણ હો અને તેનાંથી તેને કોઈ તકલીફ પણ નહીં હોય. પણ, છતાંયે તેની સાથે તમને હંમેશા મજા આવશે. એ ગમે તે સંજોગોમાં જીવનને માણતી હશે અને તમને પણ તેવું જ કરવામાં મદદ કરતી હશે.

પ્રવાસી છોકરીને પ્રેમ કરો કારણ કે, તે દુનિયાનાં જાત-ભાતનાં લોકો સાથે હળી-મળીને જૂદી જૂદી જગ્યાઓનાં ઈતિહાસ, રીત-ભાત અને સામાજિક વ્યવહાર વિશે જાણતી-સમજતી અને તેનો આદર કરતી જોવા મળશે અને આ જ કારણોસર આ છોકરી તમારાં માતા-પિતાને પણ પ્રભાવિત કરી શકશે. તેને અજાણ્યાઓ સાથે દોસ્તી કરવાની આદત હશે અને તે લગભગ ગમે તેની સાથે ગમે તે વિષય પર વાત કરી શકતી હશે. એ નવા માણસોને મળવા માટે હંમેશા ઉત્સુક હશે અને તમારાં કામને લગતી સોશિયલ પાર્ટીઓમાં એ જેને મળશે તેને પોતાનાં વ્યક્તિત્ત્વથી પ્રભાવિત કરતી જોવા મળશે. તેની સાથે બધાંને વાત કરવી ગમશે.

આ છોકરી સ્વતંત્ર છે. હોશિયાર છે અને મજબૂત છે. પોતાની ખુશીઓ માટે તે અન્યો પર આધાર નહીં રાખતી હોય. એ તમને જળોની જેમ વળગી નહીં રહે. એ શેરી-યુનિવર્સીટીની ફર્સ્ટ ક્લાસ ગ્રેજ્યુએટ હશે. લોકોને ઓળખતાં તેને આવડતું હશે. એ જ પારખી નજરથી એ તેને પ્રેમ કરતાં પણ દૂરથી જ તેને જોઇને ભાગી જતાં છોકરાને રોકીને પોતાની પાસે લઈ આવશે.