હમણાં ગયાં અઠવાડિયે એક વાચક આયેશાએ મને એક સવાલ પૂછ્યો હતો.

“1.Can you please let us know the key differences in the life styles of an OZ/perth and SF.

2.Health Systems

3. Kids education

4. Income levels and savings”

તો આ રહ્યો તેમનાં સવાલોનો જવાબ બીજી કેટલીક અગત્યની વ્યવહારિક માહિતી સાથે.

રેન્ટ અને પ્રોપર્ટીનાં ભાવો

ઓસ્ટ્રેલિયામાં આંતરિક રીતે પણ પર્થ, સિડની અને મેલ્બર્નની જીવનશૈલીમાં ઘણો ફર્ક છે. (Sorry બ્રિસ્બેનની મને ખબર નથી.) પર્થમાં જીવનજરૂરિયાતની વસ્તુઓ સિડની અને મેલ્બર્નનાં પ્રમાણમાં ઘણી મોંઘી છે. પણ, સામે પર્થનાં રેન્ટ અને પ્રોપર્ટીનાં ભાવ સિડની કરતાં થોડાં ઓછાં છે અને મેલ્બર્ન કરતાં થોડાં વધુ.

સાન ફ્રાન્સિસ્કો અને બાકીનાં અમેરિકાની વાત કરું તો સાન ફ્રાન્સિસ્કો બે એરિયા અને ન્યૂ યોર્ક રહેવા અને જીવવા માટે અમેરિકાનાં સૌથી મોંઘા શહેરો છે. પર્થમાં સિટી સેન્ટરમાં ૨-બેડરૂમનાં શેર-હાઉઝમાં એક વ્યક્તિ માટે એક રૂમનું ભાડું દર મહિને લગભગ  $૧૯૦૦-$૨૦૦૦માં પડે. સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં શહેરનાં મધ્યમાં એક વ્યક્તિ માટે એક સ્ટૂડિયો અપાર્ટમેન્ટ ૨૦૦૦થી ૨૩૦૦માં પડે. પર્થમાં સિટી સેન્ટરમાં બે બેડરૂમનાં અપાર્ટમેન્ટનું ભાડું લગભગ $૪૦૦૦ થી $૪૫૦૦ જેટલું હોય છે તો અહીં સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં પણ બે બેડરૂમનાં અપાર્ટમેન્ટ ઓછામાં ઓછાં $૪૫૦૦માં પડે. પર્થમાં ૩-૪ વ્યક્તિનાં શેર-હાઉઝમાં રહેવા જાઓ તો રેન્ટ લગભગ ૧૦૦૦-૧૨૦૦ જેવાં થઇ જતાં હોય છે. પણ, સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં વ્યવસ્થિત કનેક્ટેડ ડીસ્સ્ટ્રીક્ટમાં શેર-હાઉઝમાં પણ વ્યક્તિદીઠ રેન્ટ તો ૧૫૦૦-૨૦૦૦ જેટલું જ રહે છે.

અહીં એક અગત્યનો ફર્ક એ છે કે, પર્થમાં સિટી સેન્ટર એટલે બેથી ત્રણ કિલોમીટરની પેરિફેરીનો વિસ્તાર. સિટી સેન્ટરથી ફક્ત ૮-૯ કિલોમીટરનાં અંતરે આવેલાં સબર્બમાં તરત જ ભાવ થોડાં પડી જાય. સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં એવી સુવિધા નથી. અહીં આખાં મેટ્રોપોલિટન એરિયામાં રેન્ટ લગભગ સરખાં જેવાં જ રહે છે. શહેરનાં મધ્યથી ખૂબ દૂર આઉટર રિચમંડ વગેરેનાં ભાવ થોડાં ઓછાં છે પણ સામે ત્યાંથી સિટી સેન્ટરમાં આવતાં લગભગ ૪૫ મિનિટ જેટલો સમય લાગે.

પ્રોપર્ટી ખરીદવાની હોય તો પર્થમાં ૫૦૦,૦૦૦ થી ૬૦૦,૦૦૦ વચ્ચે સારા સબર્બમાં સિટી સેન્ટરથી ૮-૯ કિલોમીટર જેવાં અંતરનાં વિસ્તારમાં ૨થી ૩ બેડરૂમનાં ઘર કે અપાર્ટમેન્ટ આરામથી મળી જાય. અહીં એક બેડરૂમનાં અપાર્ટમેન્ટનાં ભાવ પણ ૮૦૦,૦૦૦થી ૯૦૦,૦૦૦ની રેન્જમાં શરુ થાય છે. વ્યવસ્થિત સાઈઝ/સ્ટાઈલનાં ઘર તો ઓછામાં ઓછાં એક મિલિયનથી. જો કે, આ તકલીફ ફક્ત સાન ફ્રાન્સિસ્કો અને ન્યૂ યોર્કમાં જ છે. ઓસ્ટીન, ફીનીક્સ જેવાં સેકન્ડ ટીયરનાં શહેરોમાં અને ઈસ્ટ કોસ્ટનાં લગભગ બધાં જ સારા શહેરોમાં સારાં સ્થળે સારા ઘરોનાં રેન્ટ દર મહિને ૭૦૦=૮૦૦થી વધુ નથી. ત્યાં ૨૫૦,૦૦૦થી ૩૦૦,૦૦૦ની રેન્જમાં સારા ઘર ખરીદી પણ શકાય છે.

કનેક્શન અને પબ્લિક ટ્રાન્સપોર્ટ 

ઓસ્ટ્રેલિયામાં ગમે ત્યાં રહો તમને ઘર સાથે ઓછાંમાં ઓછી એક પાર્કિંગ સ્પેસ તો મળે જ. સાન ફ્રાન્સિસ્કો અને ન્યૂ યોર્કમાં એ રિવાજ નથી. પાર્કિંગ માટે એક્સ્ટ્રા રેન્ટ ભરવું પડે અને દરેક બિલ્ડિંગમાં પાર્કિંગ માટે જગ્યા હોય એ પણ જરૂરી નથી. સાઉથ-બે (સનીવેલ, માઉન્ટન વ્યૂ વગેરે)માં જો કે, લગભગ બધાં ઘરોમાં ડેડીકેટેડ પાર્કિંગ હોય જ છે અને એ જરૂરી પણ છે તેમનાં માટે કારણ કે, ત્યાં પબ્લિક ટ્રાન્સપોર્ટની ખાસ સુવિધા નથી. ઓસ્ટ્રેલિયામાં લગભગ દરેક શહેર પબ્લિક ટ્રાન્સપોર્ટથી વેલ-કનેક્ટેડ છે. સાન ફ્રાન્સિસ્કો મેટ્રોપોલિટન મોટાં ભાગે વેલ-કનેક્ટેડ છે. પણ, સાઉથ બેમાં ક્યાંયે એટલું સારું નેટવર્ક નથી. એટલે, ત્યાં રહેતાં હો તો તમે કાર વિના જીવી ન શકો. સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં કાર લેવા કરતાં જરૂર પડે ત્યારે ‘ઉબર’, ‘લિફ્ટ’ વગેરે ટેક્સી સર્વિસ વાપરવી વધુ સસ્તી છે. સિટી સેન્ટરમાં તો ઘણી વખત ગ્રોસરી લઈને પણ લોકો ટેક્સીમાં પાછાં ફરતાં જોવા મળે.

લાઈફસ્ટાઈલ અને ખર્ચ

અમેરિકામાં ઘણાં લેન્ડ-લોર્ડ્સ આજની તારીખે પણ ‘ચેક’ માંગે છે! ઓસ્ટ્રેલિયામાં એક પણ કામ માટે ચેક વપરાતાં મેં નથી જોયાં. આ એક જ ઉદાહરણ બંનેની બેન્કિંગ સિસ્ટમનાં ફર્કનો ટૂંક સાર છે. ઓસ્ટ્રેલિયામાં બધું જ ઓનલાઈન પેમેન્ટ છે અને અહીં હજુ ચેક પેમેન્ટ ચાલે છે. અહીં હજુ પે-પાસ/પે-વેઇવ સિસ્ટમની પણ શરૂઆત નથી થઇ. ઓનલાઈન બેન્કિંગનાં ઇન્ટરફેસ ખૂબ જૂનવાણી લાગે. ઓસ્ટ્રેલિયા ઘણું ચોખ્ખું છે. અહીં શહેરો પ્રમાણમાં ઘણાં ગંદા છે. જીવનજરૂરિયાતની વસ્તુઓ – ગ્રોસરી, ફૂડ આઈટમ વગેરે માટે ઓસ્ટ્રેલિયામાં કોલ્સ, વૂલવર્થ અને આઈજીએ જેવાં ચેઈન સ્ટોર્સ સ્ટાન્ડર્ડ ઓપ્શન છે. અહીં ગ્રોસરીમાં હજુ પણ લોકલ સ્ટોર્સનો દબદબો છે. સેઈફવે, ટ્રેડર જોઝ, હોલ ફૂડ્સ વગેરે છે પણ સાથે સાથે લોકલ સ્ટોર પણ ઘણાં છે.

આલ્કોહોલ અને એન્ટરટેઈનમેન્ટ ઓસ્ટ્રેલિયામાં ઘણાં મોંઘાં છે અને અહીં ઘણાં સસ્તાં. ઓસ્ટ્રેલિયામાં તમે જે ભાવ જુઓ એ જ ભાવ આપો. અહીં વસ્તુઓનાં ભાવો ટેક્સ વિના એડવર્ટાઈઝ થતાં હોય છે. રેસ્ટોરાંમાં કોઈ પણ વસ્તુની આખર કિંમત મેન્યુમાં લખેલો ભાવ વત્તા ટેક્સ વત્તા ટિપ એમ મનમાં ગણવી પડે. જો કે, સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં દારૂ સિવાયની બધી વસ્તુઓ લગભગ પર્થ જેટલી જ મોંઘી છે, બાકીનું અમેરિકા ઘણું સસ્તું છે. પર્થમાં નવ વાગ્યા પછી લગભગ કોઈ જ રેસ્ટોરાં ખુલ્લા ન મળે. અહીં દસ સુધી તો ઘણું બધું ખુલ્લું હોય છે અને વિકેન્ડમાં ૧૧:૩૦ – ૧૨ સુધી. પર્થમાં જેમ ક્લબિંગ પછીનું ફૂડ કબાબ છે એમ અહીં બરિટો છે. અહીં જોબ્સનાં ઘણાં બધાં ઓપ્શન છે. ઇન્ડસ્ટ્રિ ઘણી મોટી છે. ઓસ્ટ્રેલિયામાં તમે કોઈ એક સ્પેસિફિક ઇન્ડસ્ટ્રિમાં હો તો પાંચ-છ વર્ષમાં એ ઇન્ડસ્ટ્રિમાં લગભગ બધાં જ તમને અને તમારાં કામને ઓળખતાં હોય. you cannot fuck up. અહીં એવું નથી. સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં તમે ઓછાંમાં ઓછાં ૮૫,૦૦૦થી ૯૦,૦૦૦ પર એનમ ન કમાતાં હો તો વ્યવસ્થિત સેવિંગ ન કરી શકો. એ જ સેલેરીમાં તમે ઈસ્ટ કોસ્ટ પર અધધ સેવિંગ કરી શકો. પણ, સામે સાન ફ્રાન્સિસ્કો બે એરિયાનાં ઓવરઓલ સેલેરી અહીંની લાઈફસ્ટાઈલ પ્રમાણે ઊંચાં છે અને ઈસ્ટ કોસ્ટનાં નીચા. સાન ફ્રાન્સિસ્કોની ટેકનોલોજી ઇન્ડસ્ટ્રીમાં સેલેરી સાથે મોટાં ભાગની કંપનીઓમાં સ્ટોક ઓપ્શન્સ પણ ઓફર કરવામાં આવે છે. ઓસ્ટ્રેલિયામાં તેવું ક્યાંયે નથી.

હેલ્થકેર

ઓસ્ટ્રેલિયાની પબ્લિક હેલ્થકેર સિસ્ટમની ખરેખર દાદ દેવી પડે. ૨૫થી નીચેની ઉમરનાં અને એકલાં રહેતાં લોકોને ઓસ્ટ્રેલિયામાં પ્રાઈવેટ હેલ્થ ઇન્શ્યોરન્સની પણ જરૂર નથી. અમેરિકામાં હેલ્થકેર બધી પ્રાઈવેટ જ છે. મોટાં ભાગની કોર્પોરેટ કંપનીઓ તેમનાં એમ્પ્લોઇ અને ફેમિલી માટે હેલ્થ ઇન્શ્યોરન્સ પે કરતી હોય છે. ઘણી કંપનીઓ સોએ સો ટકા કવર કરે છે અને ઘણી મોટાં ભાગે કવર કરે અને બાકીનો ખૂબ નાનો ભાગ એમ્પ્લોઇએ કવર કરવાનો રહે છે. અહીં હોસ્પિટલનો હજુ અનુભવ નથી (ટચ વૂડ) એટલે કાર્યવાહીનાં ફર્કની ખબર નથી. અહીં ફુલ મેડિકલ કવરેજ સાથે પણ નોર્મલ ડોક્ટરની દરેક અપોઈન્ટમેન્ટ માટે લગભગ $૨૦-૨૫ જેવો ખર્ચ આવે છે. જયારે, ઓસ્ટ્રેલિયામાં પબ્લિક હોસ્પિટલ અને જી.પીની મુલાકાત મેડિકેર સાથે બિલકુલ ફ્રી છે. ઓસ્ટ્રેલિયામાં લગભગ દરેક કંપની દર વર્ષે ૧૨ દિવસની સિક લીવ આપતી હોય છે. અહીંની મારી જોબમાં સિક લીવ અનલીમીટેડ છે અને બાકીની બે એરિયાની કંપનીઓની પણ સિક લીવ પોલીસી ઘણી લિબરલ છે. કેલીફોર્નિયા અને ટેકનોલોજી સિવાયની ઇન્ડસ્ટ્રીઝની મને ખબર નથી. ઓસ્ટ્રેલિયામાં ઓછામાં ઓછી બાર મહિનાની અનપેઈડ મેટર્નીટી લીવ આપવાનો કાયદો છે. અને લગભગ બધી જ કંપનીઓ છ મહિનાની ફૂલી પેઈડ મેટર્નીટી લીવ આપતી હોય છે. ઘણી કંપનીઓ છ મહિનાની ફુલ ટાઈમ સેલેરી લીવ કે બાર મહિનાની પાર્ટ ટાઈમ એવાં ઓપ્શન પણ આપતી હોય છે. જ્યારે, અહીંનો કાયદો ફક્ત ત્રણ મહિનાની જ મેટર્નીટી લીવનો છે. તેમાં બાકીનાં વધારા/ફેરફાર દરેક કંપની પર આધારિત છે. પેટર્નીટી લીવ બંને ઓસ્ટ્રેલિયા અને અમેરિકામાં અમુક દિવસોથી માંડીને અમુક અઠવાડિયાઓ સુધીની હોઈ શકે છે અને એ જે-તે કંપનીની એચ.આર. પોલિસી પ્રમાણે બદલાતું રહે છે.

બાળકોનાં ઉછેર બાબતે

સૌથી પહેલાં તો ઓસ્ટ્રેલિયામાં ગન-કંટ્રોલ છે અને અમેરિકામાં નથી. એટલે ઓવરઓલ સેફટી ઓસ્ટ્રેલિયામાં વધુ છે. સાન ફ્રાન્સિસ્કો બે એરિયામાં જો કે, ગન્સનો એટલો બધો ત્રાસ નથી. પણ, છતાંયે એ એક ડર તો હંમેશા રહે જ. છેલ્લાં બે-ત્રણ વર્ષોમાં અમેરિકામાં થયેલાં સ્કૂલ શૂટિંગને ધ્યાનમાં રાખતાં બાળકો માટે તો ખાસ ડર રહે. ઓસ્ટ્રેલિયાનાં વિઝા પ્રમાણમાં ઘણાં સહેલાં છે એટલે બાળકો નાના હોય ત્યારે જો ફેમિલી-સપોર્ટની જરૂર પડે તો ફેમિલીને સહેલાઈથી બોલાવી શકાય. પણ, અમેરિકાનાં કેસમાં એ શક્ય બને પણ ખરું અને ન પણ બને. સ્કૂલની ફીઝનાં ફર્કની મને ખબર નથી, પણ, ઓસ્ટ્રેલિયામાં પબ્લિક સ્કૂલ્સ ઘણી સસ્તી છે અને ઘણી સારી પબ્લિક સ્કૂલ્સ પ્રાઈવેટ સ્કૂલ્સને ટક્કર આપે તેવી છે. પર્થમાં બાળકો માટે ઘણાં બધાં પબ્લિક પાર્ક અને કુદરતી સ્થળો છે અને પ્રવૃત્તિઓ ઓછી છે. સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં બાળકો માટે પાર્ક પ્રમાણમાં ઓછાં અને પ્રવૃત્તિઓ ઘણી બધી છે અને દરેક ફીલ્ડમાં ટ્રેઈનિંગ માટે સારામાં સારા શિક્ષકો ઉપ્લબ્ધ છે. ઓસ્ટ્રેલિયાની સ્પોર્ટ્સ ટ્રેઇનિંગ જો કે અમેરિકા કરતાં વધુ સારી છે.

યુનિવર્સીટીઝ

ઓસ્ટ્રેલિયામાં યુનિવર્સીટીનું ભણતર અમેરિકા કરતાં વધુ પોકેટ-ફ્રેન્ડલી છે અને ઓસ્ટ્રેલિયાનાં યુનિવર્સીટીનાં કોર્સિસ વધુ  evolved છે. દાખલા તરીકે, અમેરિકામાં આઈ.ટી.માં બેચલર ડિગ્રી કરવી હોય તો કમ્પ્યુટર સાયન્સ, ઇન્ફર્મેશન સિસ્ટમ્સ વગેરે અમુક પ્રકારનાં જ મેજર્સ ઉપ્લબ્ધ છે. જયારે ઓસ્ટ્રેલિયામાં આઈ.ટી.માં પ્રોગ્રામિંગ માટે કમ્પ્યુટર સાયન્સ, નેટવર્કિંગ માટે નેટવર્કિંગ, નેટવર્ક સિક્યોરિટી વગેરે ઘણાં વિવિધ મેજર્સ ઉપ્લબ્ધ છે. ઓસ્ટ્રેલિયામાં સ્ટાન્ડર્ડ યુનિવર્સીટીઝમાં લગભગ દરેક કોર્સ પાર્ટ-ટાઈમ કે એક્સ્ટર્નલ રીતે ભણી શકાય છે. અહીંની મોટાં ભાગની યુનિવર્સીટીઝમાં એ વિકલ્પ નથી એટલે જો ફુલ-ટાઈમ જોબ સાથે માસ્ટર્સ કે એવું કંઈ કરવું હોય તો એ અમેરિકામાં શક્ય નથી.

આમાં જો તમને કંઈ બાકી લાગતું હોય કે આ સિવાય વધુ જાણવા ઈચ્છતા હો તો નીચે કમેન્ટ કરીને, ટ્વીટર પર અથવા મને ઇ-મેલ કરીને પૂછી શકો છો અને હું તેનો જવાબ આપવાનાં બને તેટલાં પ્રયત્નો કરીશ. Hope this helps. :)

વાઈલ્ડ ફ્લાવર્સ લુક-આઉટનો સમય પૂરો જ થવા આવ્યો હતો તેવામાં મારું ધ્યાન એક છોકરી પર પડ્યું. એ પોતાની રીતે ફરતી હતી. તેની સાથે પણ કોઈ નહોતું. તેણે પણ મને નોટિસ કરી હતી. આમ, શરૂઆતનું એક કનેક્શન બની ગયું હતું અને એકબીજા સાથે અમે વાત કરી. તેનું નામ ટાન્યા હતું. એ સ્વિસ હતી, ઓસ્ટ્રેલિયામાં કોઈ ઇંગ્લિશ કોર્સ કરી રહી હતી. તેનો કોર્સ ખતમ થવાને અમુક જ મહિનાની વાર હતી એટલે એ વેસ્ટર્ન ઓસ્ટ્રેલિયામાં બને તેટલી નવી જગ્યાઓ જોઈ રહી હતી.

અમારો પછીનો મુકામ હતો કોરિજિન નામનાં એક ગામનાં બહારનાં ભાગમાં બનેલી એક ડોગ-સિમેટ્રી. કૂતરાંનું સ્મશાન. ૧૯૭૪માં બંધાયેલા આ સ્મશાનનાં પ્રવેશદ્વાર પર એક કૂતરાનું મોટું સ્ટેચ્યુ છે જેની નીચે મોટાં અક્ષરે લખ્યું છે “ટુ મેન્સ બેસ્ટ ફ્રેન્ડ”. એ સ્મશાનમાં કોઈ પણ પોતાનાં કૂતરાને દફનાવી શકે, ફક્ત કોરિજિન ટાઉન શાયર કાઉન્સિલને સંપર્ક કરવાનો રહે. હાઉ કૂલ!

ત્યાંથી આગળનો રસ્તો થોડો કંટાળાજનક હતો અને મને એ દરમિયાન ઊંઘ્યા સિવાયનું કંઈ યાદ નથી. ત્યાર પછીનો અમારો મુકામ આવ્યો લગભગ અઢી વાગ્યે. વેઇવ રોક કાફે. ફાઈનલી અમે વેઇવ રોકવાળા વિસ્તારમાં પહોંચી ગયાં હતાં. એ કાફે પણ બહુ યુનીક હતો. ત્યાં ઇનડોર અને આઉટડોર એમ બંને પ્રકારની બેઠક-વ્યવસ્થા હતી. પણ, આઉટડોર બેઠક ફરતે બધી તરફ તારની ઝાળી હતી. ઝાડીની પેલે પાર એક નાનું તળાવ હતું અને તેમાં લગભગ ત્રણ કાળા હંસ હતાં. તળાવની પેલી તરફ કદાચ બીજા ઘણાં બધાં પાળતુ પશુ-પક્ષીઓનું એક નાનું ઝૂ હતું. કાફેની અંદરનું બધું જ ડેકોર ઓસ્ટ્રેલિયાનાં નેટિવ પશુ-પક્ષીઓનાં પૂતળાં, મોટાં સ્ટફડ ટોય્ઝ વગેરેનું બનેલું હતું. કાફેનાં બીજા ભાગમાં લોકલ સુવેનીર્સનું સેલ હતું અને ત્યાંથી જ પેલા ઝૂમાં પણ પ્રવેશ કરી શકાતો હતો. કાફેનું જમવાનું જો કે, બહુ ખાસ નહોતું. પણ, આટલા અંતરિયાળ વિસ્તારમાં જ્યાં કાફે પણ ગણીને એક હોય ત્યાં તમે બીજી અપેક્ષા પણ શું રાખી શકો. વળી, તેમણે વેજીટેરીયન કેટરિંગ નહોતું કર્યું. એટલે હું અંદર ગઈ ત્યારે પહેલી પંદર મિનિટ તો તેમણે મને શું ખાવાનું આપશે તે નક્કી કરવામાં લગાડી. ત્યાં સુધીમાં સહ-પ્રવાસીઓ બધાં જમવા પણ લાગ્યા હતાં.

જો કે, મારું ધ્યાન તો ફક્ત પેલા હંસ જોવામાં અને કાફેની નાની-મોટી આર્ટિફેકટ્સમાં વધારે હતું. ત્યાંથી બહાર જતી એક નાની કેડી પર ચાલીને થોડું આગળ પણ જવાતું હતું. પણ, પચાસેક મીટર પછી જ્યાં સુધી નજર પડે ત્યાં સુધી કંઈ જ નહોતું. કિલોમીટર્સનાં કિલોમીટર્સ સુધી કંઈ જ નહીં. ત્યાંથી લગભગ એકાદ કલાકે અમે નીકળ્યા અને પહોંચ્યા વેઇવ રોક વિસ્તારનાં ત્રણ ખાદાકોમાંના પહેલાં ખડક તરફ. તેનું નામ હતું ‘હિપ્પોઝ યોન (બગાસું)’ અને પત્થર જોઇને લાગે કે, નામ બરાબર પાડ્યું છે. એ ખડકનો આકાર હિપ્પોપોટામસનાં ખુલ્લા મોં જેવો હતો. ત્યાં સુધી પહોચવાની કેડી પણ બહુ સુંદર હતી. બંને તરફ પીળાં ઝીણાં ફૂલ અને અમુક લાલ જંગલી ફૂલો છવાયેલાં હતાં. હિપ્પોઝ યોનથી અમે અમારાં મુખ્ય મુકામ – કે, જેનાં પરથી એ ટૂરનું નામ પાડવામાં આવ્યું હતું તે ‘વેઇવ રોક’ પહોંચ્યા. આ કુદરતી રીતે જ બનેલો વિશાળકાય દરિયાનાં તરંગનાં આકારનો પત્થર છે. એ પત્થરનાં નીચેનાં વળાંકવાળા ભાગ પર ચડીને બાળકો અને અમારાં જેવાં બાળકબુદ્ધિઓ લસરપટ્ટી – લસરપટ્ટી પણ રમી શકે. ત્યાં હું મોટાં ભાગે ટાન્યા સાથે ફરતી હતી અને અમે ખડકની ઉપર અગાશીની પાળી જેવું એક બાંધકામ જોયું અને વિચારવા લાગ્યા ત્યાં ઉપર પણ લોકો ચડતાં હશે!

થોડી વારે જયારે ખડકનાં અચરજ પરથી ધ્યાન હટ્યું ત્યારે અમે એક કેડી તરફ ચિંધતી સાઈન પોસ્ટ જોઈ અને અમે એ તરફ જઈને જોવાનું નક્કી કર્યું. એ રસ્તો અમારાં ધાર્યાં પ્રમાણે ખડક પર ચડવા માટેનો હતો. ખડકનાં ડાબી-જમણી તરફનાં અંતે ખડકની ઊંચાઈ પ્રમાણમાં ઓછી હતી એટલે ત્યાંથી ખડક પર ચડી શકાય તેમ હતું. જમણી બાજુ જો કે થોડી વધુ રફ હતી એટલે ત્યાં બૂટની પક્કડ વ્યવસ્થિત રહે અને લપસવાની શક્યતા ઓછી રહે. તેનાં ફોટોઝ જોઇને તમને વધુ ખ્યાલ આવશે. ત્યાં સ્ટીલની એક નાની રેલિંગની વ્યવસ્થા પણ હતી સપાટી થોડી વધુ સમથળ બને ત્યાં સુધી તેનો આધાર લઈને ચડવા માટે. એ ખડકની એક તરફથી ચડીને બીજી તરફ ઉતરતાં અમને લગભગ એક કલાક જેટલો સમય લાગ્યો હશે. ખડકનાં ખરાં કાદનો ખ્યાલ ખરેખર તેનાં પર ચડીએ ત્યારે આવે! અમુક વખત તો ટેકરી ચડતાં હોઈએ તેવું લાગતું અને એ ભૂલી જવાતું કે, અમે એક મોટાં પત્થર પર ચડીએ છીએ. આ ખડક પર પણ પાછાં પાછળનાં ભાગમાં  તોતિંગ ખડકો હતાં. હિપ્પોઝ યોન અને આ ખડક ટાન્યાએ અને મેં સાથે એક્સ્પ્લોર કર્યા હતાં.

વેઇવ રોકથી નીકળીને અમે મલ્કાઝ કેઈવ નામનાં એક સ્થળે પહોંચ્યા. એબોરિજીનલ કલ્ચરમાં તેનાં વિશે એક દંતકથા છે. એબોરીજિનલ્સમાં ઘણાં જૂદા-જૂદા જાતિ-સમૂદાય છે અને તેમાં કયા સમુદાય અન્ય કઈ જાતિઓમાં લગ્ન કરી શકે તે વિશેનાં કડક નિયમો છે. ઘણાં વર્ષો પહેલાં એક સ્ત્રી અને એક પુરુષ જેમનાં ઓબોરિજિનલ કાયદા પ્રમાણે લગ્ન ન થઇ શકે તેઓ કાયદાની વિરુદ્ધ જઈને પરણે છે. સ્ત્રી એક પુત્રને જન્મ આપે છે જેનું નામ હતું ‘મલ્કા’. મલ્કાની આંખો જન્મથી જ ત્રાંસી હોય છે અને એ ખૂબ મજબૂત હોવા છતાં ત્રાંસી આંખોને કારણે સારો શિકારી નથી બની શકતો. આ વાતનો અજંપો તેને ખૂબ ક્રૂર બનાવી દે છે અને એ માણસોનાં નાના બાળકોને ખાવા લાગે છે. આમ, બધાં માટે ભયનું કારણ બનેલા માલ્કાને તેની માતા જ્યારે ટોકે છે ત્યારે એ તેની માતાને મારી નાંખીને એક ગુફામાં રહેવા ચાલ્યો જાય છે. આ ગુફા પછીથી મલ્કાઝ કેઈવ તરીકે પ્રસિદ્ધ બની. પાછળથી મલ્કા પકડાઈ પણ જાય છે અને તેને મારી નાંખવામાં આવે છે.

આ દંતકથા સાચી હોય કે ન હોય તેની તો ખાતરી તો કેમ મળે! પણ, આ ગુફામાં અનેક ભાગોમાં કોઈ વ્યક્તિનાં હાથનાં નિશાન મળી આવ્યા છે. તેમનું કાદ અને ગુફાની છત જેનાં પર પણ અમુક નિશાન છે એ કોઈ સામાન્ય વ્યક્તિની ઊંચાઈ અને કદ કરતાં ઘણાં મોટાં છે. વળી, છત પર ગેરુ રંગથી કોઈ આકૃતિઓ દોરવામાં આવી છે. જે ઓસ્ટ્રેલિયન એબોરિજિનલ સંસ્કૃતિનાં જૂનામાં જૂના પેઈન્ટીંગ્સમાંની એક છે. આ ગુફા એ અમારો જોવાલાયક સ્થળોમાં અંતિમ મુકામ હતો.  લગભગ સાત વાગ્યાની આસપાસ અમે બાબાકિન નામનાં એક નાના ગામમાં પહોંચ્યા.

આ ગામમાં લગભગ અઢાર ઘર છે, વત્તા એક ટાઉન હોલ અને એક સ્કૂલ. ગામનાં લોકો સાથે આ ટૂર ઓપરેટર કંપની વર્ષોથી કામ કરી રહી છે. ટૂર પર્થ તરફ નીકળે ત્યારે આ ગામ રસ્તામાં આવે અને ત્યાં ટૂરિસ્ટસ આફટરનૂન-ટી માણી શકે. ગામની સ્ત્રીઓ સેન્ડવિચ, કૂકીઝ, કેઇક્સ વગેરે વસ્તુઓ બનાવે અને ટૂરિસ્ટ પોતાનાં ખર્ચે એ ખરીદી શકે. બે ડોલરમાં ચા/કૉફી અને પાંચ ડોલરમાં કેઇક્સ,સેન્ડવિચિસ વગેરે. બંનેનાં જોઈએ તેટલાં રિફિલ મળે. આ આખી એકસરસાઈઝનો હેતુ એ કે, ટૂરિસ્ટને અંતરિયાળ ઓસ્ટ્રેલિયાનાં જીવનની એક ઝલક મળે અને ગામની સ્ત્રીઓને થોડો નાણાકીય સપોર્ટ મળી શકે. આટલાં નાના કન્ટ્રી ટાઉનમાં આ રીતે ખાવા-પીવાનો મારો પહેલો અનુભવ હતો અને ખરેખર બહુ સુંદર અનુભવ હતો. વળી, સાડા સાત આસપાસ વીજળી પણ ગુલ્લ થઇ ગઈ એટલે આકાશમાં ઉત્તર સંધ્યા ઢળ્યા પછી ઊગતાં તારાંની અભૂતપૂર્વ ઝલક જોવા મળી.

પર્થમાં અમારો શેડ્યુલ્ડ અરાઈવલ ટાઈમ સાડા આઠનો હતો એટલે મેં એ પ્રમાણે ઘરે કઈ રીતે પહોંચવું એ થોડું વિચારી રાખ્યું હતું. પણ, વાસ્તવમાં અમે સાડા નવ વાગ્યા આસપાસ પહોંચ્યા. ડ્રાઈવરે મને જ્યાં ઊતારી હતી ત્યાંથી બસ-સ્ટોપ એકદમ નજીક હતું પણ, રવિવાર હોવાને કારણે બસ સર્વિસિઝ બધી પોણા નવ વાગ્યે બંધ થઇ જતી અને મારાં ફોનમાં ટેકસીને કોલ કરવા માટે ફક્ત એક ટકા બેટરી બચી હતી. પહેલાં તો મેં રસ્તા પર જ ટેકસીને રોકવાનો પ્રયત્ન કર્યો પણ બધી જ ટેક્સીઓ ફુલ સિટી તરફ ફુલ જતી હતી. અંતે કંટાળીને મેં સ્વાન ટેકસીઝને કોલ કરવાનું સાહસ ખેડ્યું. એક ટકા તો એક ટકા પણ પ્રયત્ન તો કરવો જ  રહ્યો. અંતે પાંચ મિનિટનાં વેઇટ પછી પણ બેટરી ન મારી અને હું ફોન ઓપરેટર સાથે પૂરી વાત કરી શકી અને પછી બેટરી મરી. ધેટ વોઝ ડેમ લકી! અંતે સવા દસ વાગ્યે ઘરે પહોંચી.

તો થયું એવું કે, ગયા વર્ષે મેં એક કોન્ફરન્સ અટેન્ડ કરી હતી. ત્યાં ઘણી કંપનીઓએ પોત-પોતાનાં સ્ટોલ નાંખેલા હતાં અને લકી-ડ્રો રાખ્યા હતાં. હવે, ક્યારેય ન બને ને એ દિવસે અચાનક જે એક કંપનીને મેં મારું બિઝનેસ કાર્ડ આપ્યું હતું તેમનાં ડ્રોમાં હું એક  એક્સપીરિયંસ પ્રોવાઈડર કંપની – ‘રેડબલૂન’નું ગિફ્ટ વાઉચર જીતી. વાઉચર નાનું-સૂનું પણ નહોતું એટલે હું એકને બદલે બે એક્સપીરિયંસ લઈ શકી. મારો પહેલો એક્સપીરિયંસ હતો પર્થનાં એક જાણીતાં સ્કલ્પ્ટર સાથે સ્કલ્પ્ટિંગ (મૂર્તિકળા)નાં બે ક્લાસ, જે મેં આ વર્ષે એપ્રિલમાં અટેન્ડ કર્યા. બીજા એક્સપીરિયંસ તરીકે મેં વેઇવ રોક નામની ખૂબ રસપ્રદ દેખાતી પણ મેં બહુ ચર્ચા ન સાંભળેલી એવી જગ્યાની ડે-ટ્રિપ કરવાનું નક્કી કર્યું. વાઉચર ત્યારે ને ત્યારે ન વાપર્યું, વસંતઋતુ માટે બાકી રાખ્યું. દિવસ પણ નક્કી ન કર્યો કારણ કે, વસંતમાં પણ વરસાદનાં ઝાપટા પડે તેવું બને અને મારે બ્રાઈટ-સની ડે પર જ જવું ‘તું. વાઈલ્ડ ફ્લાવર્સ ત્યારે જ જોવા મળે.

પહેલી સપ્ટેમ્બર ઓસ્ટ્રેલિયામાં ઓફિશિયલી સ્પ્રિંગનો પહેલો દિવસ હતો.  પહેલું અઠવાડિયુ તો દરેક દિવસે મેઘરાજ મૂશળધાર વરસ્યા અને બદલતી ઋતુએ બિમાર પણ કરતાં ગયાં. પણ, ગયા બુધવારે મેં રાબેતા મુજબ ગૂગલ પર પછીનાં એક અઠવાડિયાની તાપમાનની આગાહી જોઈ અને જોયું કે, ગયા રવિવારે છેલ્લાં ૪ મહિનાનું સૌથી વધુ તાપમાન હોવાનું હતું. ૨૪ ડિગ્રી અને રવિવાર મને મગજમાં બેસી ગયાં. એક દિવસ જવું જ છે કે નહીં એ નક્કી કરવા માટે રાખ્યો અને ગુરુવારે થઇ ગયું બુકિંગ કન્ફર્મ. રવિવારે સવારે પોણાં આઠ વાગ્યે મારે ‘વેઇવ રોક, યોર્ક, વાઈલ્ડ ફ્લાવર્સ અને ઓસ્ટ્રેલિયન એબોરીજીનલ કલ્ચર’ ટૂર માટે ‘પર્થ કન્વેન્શન સેન્ટર’ પહોંચી જવાનું હતું. ત્યાં પોણાં આઠ સુધીમાં પહોંચવા માટે મારે ઘરેથી સાત વાગ્યે નીકળી જવું પડે. રમૂજ તો એ વાતની હતી કે, સવા સાતે તો હું મારાં સામાન્ય વર્ક-ડે પર ઊઠતી હોઉં છું અને આ ટૂર માટે તો મોડામાં મોડું સાડા-છએ ઊઠવાનું હતું. જો કે, એ દિવસે હું મારતાં મારતાં ઊઠી પણ ગઈ અને ‘કાર્લઆઈલ’ સ્ટેશન પહોંચી પણ ગઈ. એ પણ ટ્રેન ઊપડવાની સાત મિનિટ પહેલાં.

ધાર્યા પ્રમાણે રવિવારની એ સુંદર ઊજળી સવારે, સૂર્યદેવતા બરાબર ઊગી ગયાં હોવા છતાંયે રસ્તા સૂમસામ હતાં અને ટ્રેન-સ્ટેશન પર ચકલુંયે નહોતું ફરકતું. હા, ચકલાંનાં અવાજ જરૂર આવતાં હતાં.એ સ્ટેશન નાનું છે એટલે ત્યાં રાહ જોવા માટે એક જૂનું છાપરું અને તેની નીચે સ્ટીલની છ સીટ્સ છે. સીટ્સ ભીની હતી એટલે મેં ઊભા રહેવાનું નક્કી કર્યું. બે મિનિટ પછી માથાં પર એક ઠંડું ટીપું પડ્યું અને મને ચમકાવીને જગાડી ગયું. પડે જ ને! મને સીટ્સ જોઇને જ લાઈટ થઇ જવી જોઈતી હતી. વરસાદ તો પડ્યો નહોતો; સીટ્સ ઝાકળે જ ભીની કરી હોય. પછી તો સમયસર મારી ટ્રેન આવી અને એ ટ્રેન-લાઈન પરથી પસાર થતાં સવાર કેવી લાગે છે એ જાણવાનો સમય આવી ગયો. (હું વર્ક પર બસમાં જાઉં છું. ટ્રેન ભાગ્યે એકાદ વાર લીધી છે.) સૌથી પહેલાં તો અંદર જઈને મને આશ્ચર્ય થયું. એક ટીનેજર ચાર સીટ પર પહોળો થઈને ઊંઘતો હતો. અફકોર્સ! વેલકમ ટુ ‘આર્માડેલ લાઈન’. (વધુ માહિતી:  http://wp.me/p2frV9-15 અને http://tinyurl.com/kyda329)

જો કે, મને તો બર્ઝવુડ સ્ટેશનની રાહ હતી. પર્થમાં આખી રાત પાર્ટી કરવા માટે એક જ જગ્યા છે, બર્ઝવુડ કસીનો. ત્યાં નાઈટ-ક્લબ સવારે ચાર વાગ્યે બંધ થાય છે અને કસીનો ચોવીસ કલાક ખુલ્લો રહે. સાત વાગ્યાની એ ટ્રેન એ દિવસની પહેલી ટ્રેન હતી એટલે સ્વાભાવિક રીતે આખી રાતની પાર્ટી પછી હંગઓવર, સેમી-ડ્રંક ચહેરા તો જોવા મળવાનાં જ હતાં. ચાર છોકરાઓનું એક ગ્રૂપ મારી બરાબર બાજુમાં જ ગોઠવાયું. એટલે, પર્થ સ્ટેશન સુધી તો એમની ડ્રંક પાર્ટી-સ્ટોરીઝે મારું મનોરંજન કર્યું. :D

કન્વેન્શન સેન્ટર પર પિક-અપ સ્પોટ પર પહોંચતાં જ મારી બીજી ધારણા પણ સાચી પડતાં મેં જોઈ. ત્યાં બસની રાહ જોતું એક ગ્રૂપ ઊભું હતું અને તેમાં મોટાં ભાગનાં ઘરડાં ક્રોકેશિયન્સ હતાં અને બાકીનાં એશિયન્સ. આ વત્તા છૂટાં છવાયાં બેકપેકર્સ એ વેસ્ટર્ન ઓસ્ટ્રેલિયાનાં આખાં ટૂરિસ્ટ સીનનો સારાંશ છે. બસમાં છેલ્લે ચડ્યા છતાંયે મને નસીબજોગે વચ્ચેનાં ભાગમાં એક વિન્ડો સીટ મળી ગઈ અને બાજુની સીટ પણ ખાલી હતી એટલે મને મજા આવી. પણ, મજાનું આયુષ્ય ટૂંકું હતું. સામે એક પરિવાર એક નાના બાળક સાથે બેઠો હતો. પહેલાં તો બાળક ખોળામાં હતું પણ મારી બાજુની સીટ ખાલી જોતાં પત્નીએ ત્યાં શિફ્ટ થવાનું વિચાર્યું. કર્ટસી ખાતર શિફ્ટ થતાં પહેલાં મને પૂછ્યું અને સ્વાભાવિક રીતે જ હું એટલીયે નાલાયક નથી એટલે મેં “યા અફકોર્સ” જ કહ્યું. સ્મિત સાથે.  પણ, સવારનાં એ પહોરે ઓળખાણ કરવાનો કોઈ જ મૂડ નહોતો. એમનો પણ નહીં અને મારો પણ નહીં એટલે મ્યુચુઅલ ઇન્ટરેસ્ટ જળવાઈ રહ્યાં અને એ એક જ પ્રસંગ પછી મને તેમનાં મારી પાસે બેસવા વિશેની તમામ ફરિયાદો દૂર થઇ ગઈ.

અમારો પહેલો મુકામ ‘યોર્ક’ હતો. એ બહેન તો તરત ઊંઘી ગયા અને યોર્ક સુધી ઊંઘતાં રહ્યાં. હું પહેલાં પણ યોર્ક ગઈ છું એટલે એ રસ્તા પર થોડો સમય મેં પણ થોડી ઊંઘ ખેંચી જ લીધી. યોર્ક પર્થથી સવા કલાકનાં અંતરે છે. સાડા નવ આસ-પાસ અમે ત્યાં પહોંચ્યા અને અડધો કલાકનો અમારો બ્રેક હતો. ત્યાંની મેઈન-સ્ટ્રીટ પર બધાં પોત-પોતાની રીતે ફરતાં હતાં. મેં બહુ ભૂખ ન હોવા છતાંયે કંઇક ખાવાનું લેવાનું વિચાર્યું. મારો એ નિર્ણય પછીથી એકદમ સાચો પુરવાર થવાનો હતો. કેમેરા ઘણાં સમયે હાથમાં લીધો હતો એટલે થોડું વોર્મ-અપ કર્યું અને થોડાં ફોટોઝ ખેંચ્યાં. અડધી કલાકે બધાં સમયસર હાજર થઇ ગયાં અને બસ ઊપડી. બસ, અહીંથી જ વેસ્ટ-ઓસ્ટ્રેલિયન આઉટબેક એટલે કે, અંતરિયાળ વેસ્ટર્ન-ઓસ્ટ્રેલિયાની શરૂઆત થઇ ગઈ હતી. મેં અને પડોશીએ ત્યારે ઓળખાણ કરી. તેનું નામ સાતોકી હતું. સાતોકી અને તેનો પરિવાર (તેનો પતિ, બાળક અને બે ઘરડી સ્ત્રીઓ) જાપાનથી ફરવા આવ્યા હતાં. આટલી વાત કરીને સાતોકી ફરી ઊંઘી ગઈ અને ત્યારથી માંડીને રાત્રે પાછાં ફરતાં સુધી એ બસમાં ઊંઘતી જ રહી. મારાં ખભા પર અજાણતાં જ તેનું માથું પણ પડતું રહ્યું. શરૂઆતમાં એક-બે વાર તો બિચારીએ મને સોરી કહ્યું પણ પછી તેનેય સમજાઈ ગયું એ કેટલું પોઈન્ટલેસ હતું.

બસમાં ટાંકણી પડે તોએ અવાજ આવે એટલી શાંતિ હતી અને તેમાં બહારનો નજારો. ખૂબ લીલો અને સુન્દર હતો પણ લેન્ડસ્કેપ બહુ લાંબા અંતરાલ પછી બદલતાં એટલે મને પણ ઊંઘ આવે રાખતી હતી. યોર્કથી એકાદ કલાક દૂર અમારો બીજો મુકામ હતો રોડ પર ક્યાંક. ઇન મિડલ ઓફ નોવ્હેર. એક લાંબો સુંદર પટ ફૂલોથી છવાયેલો હતો. ડ્રાઈવરે અમને ત્યાં ઊતાર્યા અને એ પાર્કિંગ શોધવા ગયાં. એ આખા મેદાનમાં જ્યાં સુધી નજર પડે ત્યાં સુધી પીળાં અને લવેન્ડર કલરનાં ઝીણાં-ઝીણાં ફૂલોની જાજમ હતી. લવેન્ડર ફૂલોવાળો છોડ જમીનથી થોડો ઊંચો હતો એટલે એ ફૂલોની વચ્ચેથી તેમને કચર્યા વિના ચાલી શકાય તેમ હતું. આ રીતે મનમરજી પ્રમાણે ઊગેલા જંગલી ફૂલોનો આટલો મોટો પટ મેં પહેલી વાર જોયો હતો અને હું હજુ પણ અવાચક છું. ત્યાં પણ અમને અડધો કલાક અમારી રીતે ફરવા મળ્યું. પણ, એ જગ્યાએ અડધી કલાક ઓછી હતી. ત્યાં કલાક પણ ઓછી પડે! ત્યાંથી અમે રસ્તો ઓળંગીને સામેની તરફ ગયાં ત્યાં ગુડ્સ-ટ્રેઈનનાં અવાવરુ પાટા હતાં અને એ પાટાની નાનકડી પટ્ટી ઓળંગીને પાછળનાં પટમાં પણ ફૂલો જ ફૂલો. પણ, એટલામાં તો ડ્રાઈવરનો કોલ આવી ગયો અને અમારે જવું પડ્યું.

ત્યાંથી પછીનાં મુકામ સુધીનો રસ્તો બહુ રસપ્રદ હતો. મોટાં મોટાં ખેતારો અને મેદાનો એક પછી અમુક મેદાનો આખાં પીળાં ફૂલોથી છવાયેલાં હતાં. એ ફૂલોવાળાં મેદાન દૂરથી લાઈમ-ગ્રીન લાગતાં હતાં એટલે ડાર્ક ગ્રીન-લાઈટ ગ્રીન એમ પેચ દેખતાં અને વચ્ચે ક્યાંક અચાનક રેતીનાં ખારાં સૂકા પટ આવી ચડતાં. આવો વિરોધાભાસ કઈ રીતે શક્ય છે એ મને હજુ સુધી નથી સમજાયું. વચ્ચે અમુક ખેતરોમાં ક્યાંક ઘોડા અને ગાયો પણ દેખાઈ જતાં. એક ખેતરમાં મોટાં ચાર ઈમ્યુ જોયા હતાં. કાંગારૂ એ આખાં દિવસમાં મેં ક્યાંયે ન જોયાં તેનું આશ્ચર્ય છે.

આ તો થઇ બપોર સુધીની વાત. બપોર પછીની સફર માટે સ્ટે-ટ્યૂન્ડ!